Ο ΗΡΑΚΛΗΣ, Ο ΦΟΛΟΣ, ΟΙ ΚΕΝΤΑΥΡΟΙ ΚΑΙ Ο ΕΡΥΜΑΝΘΙΟΣ ΚΑΠΡΟΣ

Προς

Την Συντακτική επιτροπή του περιοδικού «Φολόη»

Αγαπητοί φίλοι, συμπατριώτες και μελλοντικοί συνδημότες

            Γνωρίζετε καλά τα αισθήματά μου για τον περιοδικό σας, γνωρίζετε τους δεσμούς που είχα με τον αείμνηστο εμπνευστή και ιδρυτή της «Φολόης» Μπάμπη Παπαθεοδώρου. Και νοιώθω μεγάλη ικανοποίηση ότι κι εγώ ήμουν από τους πρώτους που συνέβαλα στην γέννηση του αξιόλογου εντύπου σας και βοήθησα στα πρώτα βήματα της κυκλοφορίας του.

            Έκανα αυτό τον μικρό πρόλογο για να συνεχίσω με τα επόμενα και να μη παρεξηγηθώ από ανθρώπους που πονάνε και αγωνίζονται για τον τόπο τους και θέλουν να προσφέρουν στην ιστορική μνήμη των χωριών μας, την προστασία του περιβάλλοντος, τη λαογραφία και την ανάπτυξή τους. Θεωρώ το έντυπό σας σοβαρό και επωφελές και ένα εκδοτικό άθλο για τα μέτρα μας και την χειμαζόμενη πνευματικά Ηλεία. Επομένως οι παρακάτω σκέψεις μου και ενδεχομένως κάποιες καλοπροαίρετες παρατηρήσεις μου ελπίζω να μη εκληφθούν ως παρέμβαση (ή και αντίθεση) στην εκδοτική σας ανεξαρτησία και ελευθερία στην έκφραση γνώμης και άποψης, αλλά για την σωστή και επωφελή αντιμετώπιση της τοπικής μας ιστορίας (που είναι κοινή για τα γειτονικά χωριά μας) με την αποκατάσταση της αλήθειας, αποφεύγοντας τις παραποιήσεις και τις πρόσκαιρες εντυπωσιακές αναφορές.

Και έρχομαι στο προκείμενο.

            Αφορμή για την επιστολή μου αυτή είναι ένα άρθρο που διάβασα στο τελευταίο τεύχος της «Φολόης» (τ.54 Ιανουαρ-Μάρτ 2010) με τίτλο «Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ ΦΟΛΟΗ ΣΤΗ ΦΟΛΟΗ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ» και με συγγραφέα τον κ. Σωτήρη Σοφιά που επιμελήθηκαν οι αγαπητοί σε μένα συμπατριώτες Γιάννης Μαρκόπουλος και Ανδρέας Χρονόπουλος. Ομολογώ ότι στενοχωρήθηκα με το περιεχόμενο, περισσότερο γιατί σε μερικά σημεία (περί Ερυμάνθιου Κάπρου κλπ) συμπίπτει με ανεύθυνες «διηγήσεις» και «φαντασιώσεις» κάποιων συμπολιτών μας που έχουν γελοιοποιήσει κατά καιρούς την Ιστορία και Μυθολογία μας στο βωμό κάποιων εφήμερων ωφελιμιστικών συμφερόντων  ή ανόητων τοπικιστικών προβολών ή και ασύγγνωστων αφελειών  (εννοώ ένα αυτοαποκαλούμενο ορειβατικό-φυσιολατρικό σύλλογο «Επτάλοφος» Γουμέρου, το Δήμο Λασιώνος, δυστυχώς και επίσημες ιστοσελίδες της Νομαρχίας Ηλείας ή και αξιόλογες ιστοσελίδες συμπολιτών) που κακοποιούν βάναυσα την αλήθεια και το χειρότερο αναμεταδίδουν με υπερηχητική ταχύτητα την κακοποίηση που με εργαλείο το Ίντερνετ δυστυχώς γίνεται λανθασμένο «κτήμα» εκατομμυρίων χρηστών και κυρίως των δικών μας ανθρώπων!!!

            Και εξηγούμαι, όσο μπορώ πιο συνοπτικά:

1. Για το όρος ή οροπέδιο Φολόης, τον βασιλιά Φόλο τον τάφο και την σπηλιά του, την μάχη των Κενταύρων με τον Ηρακλή  αντί άλλων σας παραθέτω πιο κάτω το κύριο άρθρο που έχω γράψει στο περιοδικό «ΔΙΒΡΗ» και παρακαλώ να το διαβάσετε με προσοχή, γιατί  νομίζω ότι δίδει πολλές και χρήσιμες απαντήσεις (στηριγμένες σε σοβαρές αρχαίες και νέες πηγές –Απολλόδωρος, Κορύλλος κ.α.) που ασφαλώς τίθενται σε κριτική και διερεύνηση της αξιοπιστίας τους, μόνο από ειδήμονες. Μόνο ορισμένα σχόλια για τα αναφερόμενα στο άρθρο του κ. Σοφιά.

Ειλικρινά έπεσα από τα σύννεφα διαβάζοντας το άρθρο αυτό. Πέρα από το γεγονός ότι η αρχική «ταυτοποίηση» της Σπηλιάς του Φόλου έγινε από το Google (sic!) και στη συνέχεια με την υπόδειξη και διήγηση του αγαπητού, ανιδιοτελούς και δραστήριου ακτιβιστή Ταμπουρόγιαννη,…  Και ως εδώ καλά, σπηλιές πράγματι υπάρχουν πολλές στη περιοχή μας και ο καθένας έχει το δικαίωμα να «ταυτοποιεί» κάποια σπηλιά ως εκείνη του βασιλιά Φόλου, ακόμη και με παρατραβηγμένες υποθέσεις περί «λαθροθηρών ή αρχαιοκαπήλων που ανατίναξαν τη σπηλιά του Φόλου». Αλλά να πλάθει κάποιος ένα νέο μύθο περί Κενταύρων, της μορφής της κενταυρομαχίας κλπ, είναι λίαν υπερβολικό και επικίνδυνο για την ωραία Μυθολογία μας, που στο κάτω-κάτω δεν είναι τίποτα παραπάνω από αλληγορικές έννοιες που διαπαιδαγώγησαν και έθρεψαν πνευματικά επί χιλιετηρίδες τις γενιές όχι μόνο των ελλήνων αλλά όλων των συνανθρώπων μας όπου γης.

Στο παραπάνω θέμα με το κύριο άρθρο μου στο περιοδικό «ΔΙΒΡΗ» -εγώ που δεν είμαι  ιστορικός αλλά ένας απλός πολίτης σαν και σας- προσπάθησα να ανοίξω ένα σοβαρό διάλογο μεταξύ επαϊόντων. Πλην δεν υπήρξε ανταπόκριση, ούτε καν αντίλογος. Ας ελπίσουμε να γίνει κάποτε.

2. Για τον 3^ο άθλο (και όχι τον 4^ο που λέει ο αρθρογράφος)  του Ηρακλή με τον Ερυμάνθιο κάπρο, ο συγγραφέας κ. Σοφιάς τον συνδέει άμεσα με τους Κενταύρους της Φολόης, και νομίζω ότι εδώ τα πράγματα είναι πιο σοβαρά και επικίνδυνα για την κακοποίηση της μυθολογίας μας.

Κατ΄ αρχήν η «απομυθοποίηση» του άθλου - σύμφωνα πάντα με τον συγγραφέα- ξεκίνησε από πληροφορία που είχε από την  «Βικιπαίδεια» του Ιντερνετ (τελικά αυτό το καταπληκτικό εργαλείο αντικατέστησε, διαπρεπείς αρχαίους και νέους συγγραφείς που έχουν καταναλώσει τόνους μελάνι και έχουν ξοδέψει καντάρια τάλαντα και φαιά ουσία)… Και ο συγγραφέας δημιουργεί την δική του «μυθιστορία» κομμένη και ραμμένη, αμφισβητώντας διαρρήδην τους αρχαίους συγγραφείς!!. Ακόμη καταρρίπτει και την κοινώς παραδεκτή  αλληγορία των μύθων (Ηρακλής=ήλιος, Κένταυροι=καταιγίδες, Κάπρος=ορμητικός ποταμός Ερύμανθος).

Πέρα από το γεγονός της νέας καινοφανούς θεωρίας περί του αιτήματος των Κενταύρων στον Ευρυσθέα για να στείλει τον Ηρακλή «να καθαρίσει» τον παρενοχλούντα Κάπρο (αφού προηγουμένως  … «καθάρισε» ένα-ένα τους Κενταύρους), προχωράει στην απίθανη εκδοχή ότι ο άθλος του Ηρακλή διαδραματίστηκε στο Φαράγγι της Φολόης και μάλιστα ακριβώς στο «γεφύρι του Μπερή στο Αντρώνι που είχε φράξει με δίχτυ» και έπιασε τον Ερυμάνθιο Κάπρο !!!…(εδώ αντιγράφει και βαδίζει ακριβώς στα μυθοπλαστικά χνάρια του Γουμέριου «Επτάλοφου», της εξοργιστικής ιστοσελίδας της επίσημης Νομαρχίας Ηλείας αλλά και των ιστοσελίδων συμπατριωτών μας).  Αλήθεια, δεν άνοιξαν οι παραπάνω ποτέ τους ένα βιβλίο μυθολογίας για το που χωροθετείται η πραγματοποίηση του  συγκεκριμένου άθλου, δεν έχουν ποτέ διαβάσει που ήταν η Αρχαία Ψωφίδα και τα σπαρτά της που κατέστρεφε ο φοβερός κάπρος, δεν διάβασαν ποτέ τους για τον τρόπο που συνέλαβε ο Ηρακλής το ζώο στα χιόνια σε μια λόχμη του όρους Ερύμανθου;

Εν τέλει δεν καταλαβαίνουν ότι «μυθοπλαστικά κατασκευάσματα ή αποκυήματα» του τύπου ότι ο Κάπρος του Ερύμανθου δεν έβρισκε νερό να πιεί στο τεράστιο και λίαν υδροφόρο βουνό (με χιλιάδες αείρροες πηγές) και θα πήγαινε να ξεδιψάσει στον Σελλήεντα ποταμό, στο γεφύρι του Μπερή και να πέσει στο δίχτυ του Ηρακλή, είναι το λιγότερο αφελείς ιστορίες ούτε για παιδιά;

Ειλικρινά δεν έχω καταλάβει τι εξυπηρετεί μια τέτοια παραποίηση-κακοποίηση και τι ωφελεί στην προβολή και αξιοποίηση του τόπου μας ή την προοπτική τουριστικής ανάπτυξης μια τέτοια τακτική και μεθόδευση, όταν σήμερα οι τουρίστες και επισκέπτες των χωριών μας και της περιοχής μας είναι αρκετά διαβασμένοι και υποψιασμένοι. Γιατί το εύκολο ψέμα και η ανεύθυνη πληροφορία … «έχουν κοντά ποδάρια» κατά το κοινώς λεγόμενο.

Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω ότι εμείς (εννοώ τα έντυπά μας) έχουμε χρέος να αποφεύγουμε αυτές τις υπερβολές που μας βλάπτουν γιατί τα γραπτά μένουν. Ακόμη και να διορθώνουμε πράγματα που κάποια στιγμή γράφτηκαν με οδηγό το κακώς εννοούμενο τοπικιστικό συμφέρον ή το  συναίσθημα. Πιστεύω ότι κάθε τόπος έχει την δική του μικρή ή μεγάλη ιστορία και αυτή πρέπει να προβάλλουμε. Και δόξα τω θεώ, η ευρύτερη περιοχή της Φολόης (ή Κάπελης όπως εγώ αρέσκομαι να λέω, άσχετα αν το όνομα Φολόη έχει καταγραφεί και καθιερωθεί στη συνείδηση του λαού για το πανέμορφο οροπέδιο και κανείς δεν μπορεί να της το πάρει…) έχει την δική της σημαντική αρχαία και νεώτερη ενδιαφέρουσα ιστορία.

Με εκτίμηση

Σωτήρης Σωτηρόπουλος

Εκδότης του περιοδικού «ΔΙΒΡΗ»

Υ.Γ. Θα μπορούσαμε να συζητήσουμε το θέμα και δια ζώσης για διευκρινήσεις εκατέρωθεν  

(σ.σ. το κατωτέρω κείμενο δημοσιεύτηκε στο 120^ο τ. του περιοδικού «ΔΙΒΡΗ» Απριλ-Ιουν 2008)

ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΤΟ ΜΥΘΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τελικά που είναι η αληθινή τοποθεσία του όρους Φολόη,

που έγινε η μυθική μάχη του Ηρακλή κατά των Κενταύρων και

που ετάφη ο βασιλιάς Φόλος;

Προλογικό σημείωμα

Σήμερα μέσα από τις στήλες του περιοδικού μας θα επιχειρήσουμε κάτι το ανορθόδοξο, κάτι ας πούμε πρωτοποριακό (έχοντας επίγνωση τι κάνουμε…), κάτι που μπορεί να προκαλέσει συζητήσεις ειδημόνων ερευνητών (που το ευχόμαστε) ή αντιδράσεις ασχέτων ή αφελών αυτοαποκαλούμενων «ιστοριοδιφών» ακόμη και φανατικών τοπικιστών (που το απευχόμαστε), εν τέλει κάτι που θα κεντρίσει   το ενδιαφέρον των συμπατριωτών της ευρύτερης περιφέρειας της πλέον ορεινής Ηλείας για να ξεφύγουν έστω και για λίγο από τη ραστώνη της καθημερινότητας και την ωχαδερφιστική αντιμετώπιση της ιστορικής μας μνήμης και κληρονομιάς.

            Είναι αλήθεια, ότι το εγχείρημά μας αυτό έχει ένα πλεονέκτημα για μας. Γιατί εμείς δεν είμαστε ούτε ερευνητές, ούτε ιστορικοί, ούτε ιστοριοδίφες, ούτε καν συγκροτημένοι μελετητές της μυθολογίας και ιστορίας του τόπου μας και ως εκ τούτου δεν κινδυνεύουμε να παρεξηγηθούμε ή να αντιπαρατεθούμε σοβαρά με ειδήμονες που κατέχουν ή ερευνούν την ιστορική αλήθεια. Το πολύ- πολύ να κριθούμε καλοπροαίρετα (ελπίζουμε) και να συγχωρήσουν την όποια …αποκοτιά μας. Θα δώσουμε όμως, όλο το δυναμικό μας και βήμα στη «Δ» για ένα δημιουργικό διάλογο. Και τούτο όχι για να προβάλουμε κάποια τοπικιστική υπεροχή ή να υποκλέψουμε στοιχεία ιστορικά για ωφελιμιστικούς ή άλλους ανόητους λόγους.

Και τα λέμε αυτά, γιατί δυστυχώς τελευταία ζήσαμε και ζούμε στην περιοχή μας στιγμές  που δεν μας τιμούν. Εννοούμε τους επίσημους φορείς ή κοντοπατριώτες μας εκείνους (Δήμους ή Πολιτιστικούς Συλλόγους και τοπικούς «παράγοντες») με τις ανιστόρητες και εξωφρενικές επίσημες εκδηλώσεις τους όπου παραποιούν (σκοπίμως ή από άγνοια) τη μυθολογία και την ιστορία μας, με μοναδικό στόχο την προβολή τους και την εμπορευματοποίηση (κακώς εννοούμενη ανάπτυξη τουρισμού στα χωριά τους κλπ). Δεν είναι πολύς καιρός π.χ. που διαβάσαμε στις εφημερίδες για εκδηλώσεις και πορείες στο δήθεν «φαράγγι  του Ερυμάνθιου κάπρου» στο Γούμερο ή τα Άγνατα μέχρι το Πανόπουλου ή το δήθεν «μονοπάτι του Ηρακλή» στους ίδιους τόπους  ή το δήθεν «ολυμπιακό μονοπάτι» αλλού !!!… Αυτή η περίεργη συμπεριφορά, αυτή η επιεικώς ανόητη υποκλοπή μυθολογικών ή ιστορικών στοιχείων (ιδιότυπο ψέμα που έχει …«κοντά ποδάρια» κατά τη λαϊκή θυμοσοφία) μετά τους εφήμερους κομπασμούς και τα εφήμερα οφέλη, στο τέλος όλα αποκαλύπτονται και πληρώνονται… Και είναι κρίμα, γιατί κάθε τόπος έχει την δική του φυσιογνωμία, την δική του «σκιά», την δική του ιστορία που αρκεί να την μάθει, να την τιμήσει για να τιμηθεί…

Φολόη – Κένταυροι - Φόλος

            Τώρα, για να επανέλθουμε στο θέμα μας, αφορμή για να ασχοληθούμε με το όνομα Φολόη έδωσαν δύο εντυπωσιακά δημοσιεύματα που φιλοξενήθηκαν στο προηγούμενο τεύχος της «ΔΙΒΡΗΣ» (τ.119 Ιανουάρ.-Μαρτ. 2008).

Το πρώτο, από το βιβλίο με τίτλο «ΑΠΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΣ ΚΑΛΑΜΑΣ» του γνωστού γιατρού- περιηγητή και ιστορικού Χρήστου Κορύλλου, που γράφτηκε και εκδόθηκε το έτος 1891 και στο οποίο με τρόπο γλαφυρό, απολαυστικό περιγράφεται η πορεία των περιηγητών Κορύλλου και Θεοχάρη από την Πάτρα στην Καλαμάτα που πέρασαν πριν 118 χρόνια από την περιοχή μας και αφηγούνται συναρπαστικές λεπτομέρειες για τη ζωή και την κίνηση των κατοίκων των χωριών μας, για τα τοπωνύμια, τους θρύλους, τα σπίτια, τα ποτάμια και τα βουνά μας. Είναι ίσως η μοναδική κιβωτός γνώσης γραμμένη με λογοτεχνικό ύφος και επιστημονικό τρόπο, διαφορετικά θα είχαμε πλήρη άγνοια για το τι συνέβαινε την εποχή εκείνη στα χωριά μας. Λοιπόν μεταξύ των άλλων πολύ ενδιαφερόντων που διαβάζουμε υπάρχει λεπτομερής και πλήρης περιγραφή και αναφορά στη Φολόη. Για να δούμε τι γράφει ο Κορύλλος κατά την πεζοπορική διαδρομή του από Χάνι Πανόπουλου, μέσω Μπαρμπότας στη Δίβρη: « …Ημείς τη συμβουλή του Χατζή Πανοπούλου, ετράπημεν τον δια της Φολόης άγοντα κλάδον και εταλαιπωρήθημεν επισήμως…. Εκείθεν όμως της βρύσεως, (Μπαρμπότας) η οδός γίνεται βαθμηδόν ανάντης και ανώμαλος, ελισσομένη επί της δυτικής πλευράς της Φολόης, τα νυν «Άγιος Κωνσταντίνος» καλουμένης. Ευτυχώς άπασα η πλευρά αύτη του όρους είναι κατάφυτος υπό δένδρων πυκνών και ακμαίων, πλησίον δε του ζυγού, εις ύψος 967μ., υπάρχει βρύσις, της Γιαννούλας καλουμένη, εξ ής αναβλύζει ολίγον μεν, πλην δροσερώτατον ύδωρ. …Μικρόν εκεί αναπαυθέντες και εισαγαγόντες, ώσπερ και αι του σιδηροδρόμου ατμομηχαναί, το αναγκιούν ημίν ύδωρ, ανήλθομεν επί του ζυγού (διασέλου) υψ. 1107μ., κειμένου μεταξύ των δύο κορυφών της Φολόης, και η μεν προς αριστερά τω ανερχομένω, καλείται «Άγιος Ζαχαριάς ή Παληκάρι», η δε προς δεξιάν, «Άγ. Κωνσταντίνος». Και παρακάτω (που οι αναγνώστες της «Δ» θα διαβάσουν σε αυτό το τεύχος) «Ως προείρηται, το όρος Φολόη καλείται το νυν Παληκάρι» κλπ.

Το δεύτερο, από ένα κείμενο παρεμφερές με το ανωτέρω, δημοσιευμένο το έτος 1902 στην μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα των Αθηνών «ΕΜΠΡΟΣ» ως εντυπώσεις ταξειδιώτου στη διαδρομή «Από Πύργου εις Καλάβρυτα» μέσω Δίβρης, όπου μεταξύ άλλων γράφει: «Η κωμόπολις αύτη (Δίβρη) αποτελουμένη εξ έξι συνοικιών, ιδιαιτέρα πατρίς των βουλευτών κ.κ. Πετραλιά και Στεφανοπούλου και διαρρεομένη υπό των χειμάρρων Λευκανία –Βαμβακά κοινώς- πηγάζοντος εκ της Φολόης και Μισοποτάμου, εκβαλόντων εις τον ποταμόν Ερύμανθον, κείται επι των κλιτύων του δεσπόζοντος Λαμπείου όρους, Αστρά. Ανατολικώς αυτής υπάρχει το όρος «Άγιος Ηλίας», δυτικώς το κωνοειδές όρος «Φολόη», επωνομάσθη δε ούτω, διότι εις τους πρόποδας αυτού ετάφη ο βασιλεύς των Κενταύρων Φόλος, αρκτικώς ο Γρεβενός, και μεταμεσημβρινώς ο Άγιος Κωνσταντίνος».

Βλέπουμε ότι τα δύο κείμενα αυτά που γράφτηκαν πριν 100 τόσα χρόνια το ένα από το άλλο με 10 χρόνια διαφορά, ταυτίζονται απολύτως ως προς την χωροθεσία του όρους Φολόη. Είναι τυχαία σύμπτωση ή ήταν κοινός τόπος την χρονική εκείνη περίοδο; Όπως παρατηρούμε  τοποθετούν το όρος Φολόη στη δυτική απόληξη των « ιερών Λαμπείων ορέων» (κατά Παυσανία και Όμηρο) στη Δίβρη, στην πλευρά των βουνών που επεκτείνονται προς το συνοικισμό της Μπαρμπότας και  προς τα συνεχόμενα χωριά Κερτίζα και Τσίπιανα. Μάλιστα περιγράφουν επακριβώς τις δύο κορυφές του, όπως ακριβώς ονομάζονται και σήμερα  «Άγιος Ζαχαριάς ή Παληκάρι» (Αη-Ζαχαριάς υψομ.1600μ.) και «Άγιος Κωνσταντίνος» (υψομ.1600μ.) και μεταξύ αυτών ο ζυγός με υψόμ.1107μ. (Διάσελο). Το δε δημοσίευμα της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» προχωρά ακόμη περισσότερο και λέει ότι στους πρόποδες αυτού του όρους Φολόη ετάφη ο βασιλιάς των Κενταύρων Φόλος της μυθολογίας μας… Και η έκπληξή μας είναι ακριβώς αυτή, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα όλοι γνωρίζαμε ότι το όρος Φολόη είναι η αλλιώς καλούμενη «Κάπελη», δηλ. το πανέμορφο δάσος εκ δρυών (κοινώς ¨δέντρων¨) που εκτείνεται σε μήκος και πλάτος 20 περίπου χιλιομέτρων σε επίπεδο οροπέδιο υψομέτρου 650-700 μέτρων. Έτσι το ξέραμε, έτσι έχει χαρτογραφηθεί, έτσι το λέμε, για το λόγο αυτό μετονομάστηκε το χωριό Γιάρμενα σε Φολόη, έτσι ονομάστηκε και ο νεοσύστατος Δήμος Φολόης (με έδρα το Λάλα), έτσι το διαφημίζουμε για περιηγητική, φυσιολατρική απόλαυση αλλά και τουριστική εκμετάλλευση…

Ποια είναι η αλήθεια και η ερμηνεία για το όρος Φολόη;

Ποια λοιπόν είναι η αλήθεια; Γιατί πριν 110 περίπου χρόνια μιλάνε (μια αξιόπιστη ιστορική πηγή ο Κορύλλος και ένα περιηγητικό δημοσίευμα σοβαρής εφημερίδας) και χωροθετούν τη Φολόη στη δυτική πλευρά της Δίβρης και γιατί αργότερα χαρτογράφησαν επισήμως τη Φολόη στο οροπέδιο της Κάπελης; Αυτό καλούμεθα μέσα από τις στήλες του περιοδικού μας να συζητήσουμε, όχι για να ανατρέψουμε τα «καθιερωμένα», αλλά για να δούμε την ιστορική αλήθεια σε όλες τις πτυχές του. Ακόμη και για εγκυκλοπαιδικούς, εκπαιδευτικούς λόγους.

Βεβαίως, η μυθολογία μας διδάσκει, μας εμπνέει, μας κάνει περήφανούς και οι ιστορικοί μας δια μέσου των αιώνων δίνουν την πραγματική ή την αλληγορική διάσταση των μύθων που όντως είναι η πεμπτουσία της ελεύθερης σκέψης και ο συντελεστής της δημιουργικής πορείας του πολιτισμένου κόσμου, που οφείλει τα μέγιστα στην αρχαία ελληνική Μυθολογία και Γραμματεία. Εμείς εδώ δεν πρόκειται να αναφερθούμε με λεπτομέρειες στο μύθο του άθλων του Ηρακλέους, της μάχης των Κενταύρων στη Φολόη και τον βασιλιά τους Φόλο, αλλά μόνο για υπενθύμιση και ακροθιγώς, για να το συνδέσουμε με τη σημερινή μας συζήτηση ως προς την πραγματική τοποθεσία της Φολόης και για πιο λόγο επεκράτησε η τωρινή ονομασία της Φολόης. Παρακάτω θα δούμε και θα παραθέσουμε λίγα στοιχεία από τη μυθολογία και την ιστορία αλλά και την τοπική παράδοση και θα περιμένουμε τις θέσεις και τις απόψεις όποιων θέλουν να λάβουν μέρος στη συζήτησή μας, δημοσιεύοντας ευχαρίστως ό,τι θα ωφελούσε τον αναγνώστη μας και την αλήθεια, αρκεί να είναι στα όρια των δυνατοτήτων από πλευράς χώρου των σελίδων μας.

α) Ξεκινάμε από την μυθολογία με ένα απόσπασμα πάλι από τον Κορύλλο και από το βιβλίο του «ΑΠΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΣ ΚΑΛΑΜΑΣ» (σελ.23) που γράφει: «Ως προείρηται, το όρος Φολόη καλείται το νυν Παληκάρι. Επί της Φολόης, ως η μυθολογία διδάσκει, κατώκουν οι εκ της Θεσσαλίας κατελθόντες Κένταυροι και εληίζοντο τα πέριξ, Είς τούτων, Φόλος καλούμενος, εξένιζε ποτέ τον Ηρακλέα, ελθόντα εις τα μέρη εκείνα προς σύλληψιν του Ερυμάνθιου κάπρου, προς τέλεσιν δηλ. του τρίτου άθλου του υπό του Ευρυσθέους επιβληθέντως αυτώ. Επειδή δε οι άλλοι Κένταυροι, μεθυσθέντες εκ της οσμής του χάριν του Ηρακλέους υπό του Φόλου ανοιχθέντος πίθου, εν ώ είχεν εναποτεθή υπό του Διονύσου, οίνος πολυετής και ευωδέστατος, υπό τον όρον να ανοιχθή υπό του φυλάσσοντος αυτόν Φόλου, όταν ο Ηρακλής εμφανισθή, επετέθησαν κατά τε του Φόλου και του Ηρακλέους, ο Ηρακλής, μετά δεινόν προς αυτούς αγώνα, άλλους μεν εφόνευσεν, άλλους δε εδίωξεν εις χώρας μακράς, τον δε Φόλον, τρωθέντα υπό τινος των φαρμακερών βελών αυτού καθ΄ ον χρόνον κατεγίνετο να θάψη, δια την συγγένειαν, τους φονευθέντας Κενταύρους, ο Ηρακλής έθαψεν υπό το όρος, όπερ έκτοτε ωνομάσθη Φολόη». Ας απολαύσουμε τώρα και την ωραία αλληγορική ερμηνεία για τον μύθο της μάχης των Κενταύρων στη Φολόη που μας δίδει ο ιστορικός της Ηλείας Γεώργιος Παπανδρέου στο περίφημο βιβλίο του  «Η ΗΛΕΙΑ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ» (σελ. 263): «Και δεν δυνάμεθα μεν να διίδωμεν επακριβώς τα φαινόμενα, άτινα ωδήγησαν τους αρχαιοτάτους Ηλείους εις την διάπλασιν των ωραίων τούτων μύθων, εν τοις πλείστοις δε όμως αυτών ανασύρεται κάπως ο σκοτεινός πέπλος. Ούτω λ.χ. …οι Κένταυροι εν Φολόη είναι αι τρυκυμίαι και άφθονοι βροχαί αι κατακλυζουσαι τον χώρον εκείνον, ο δε ήλιος (ο Ηρακλής) καταστρέφει και διαλύει αυτάς…». Aλλά και ο δικός μας ιστορικός Νίκος Αναστόπουλος στο βιβλίο μας «Η ΔΙΒΡΗ ΗΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ» (σελ.75) γράφει: «Στον ίδιο χώρο και την ευρύτερη περιφέρεια ξετυλίγεται ο μύθος της μάχης του Ηρακλή με τους Κενταύρους που υπερασπιζόταν το Φόλο, όταν φιλοξενήθηκε απ΄ αυτόν κοντά στο σπήλαιο του Αρμακιανού κι άνοιξε το πιθάρι με το παλιό κρασί κι η μυρωδιά του σκορπίστηκε σ΄ όλη την περιοχή. Εκεί τοποθετείται και η εξόντωσή τους –των Κενταύρων- οι οποίοι βοηθούμενοι από τη μητέρα τους Νεφέλη πολέμησαν τον Ηρακλή, ενώ όσοι σώθηκαν τράπηκαν σε φυγή και καταδιώχτηκαν μέχρι το Μαλέα. Λίγοι μύθοι είναι τόσο σαφείς στη σημασία τους. Οι Κένταυροι είναι οι δαίμονες της καταιγίδας, που συγκεντρώνονται στις κορυφές των βουνών, ενώ ο Ηρακλής φιλοξενούμενος από τον Φόλο είναι ο ήλιος, ο οποίος μπαίνει στα νέφη που είναι γεμάτα ατμούς και απορροφάει το περιεχόμενο σε αυτά υγρό»

β) Από την σοβαρή, έγκυρη Εγκυκλοπαίδεια «ΔΑΝΔΡΑΚΗΣ – ΠΥΡΣΟΣ» (έκδοση 1932) και στο λήμμα «Φολόη» διαβάζουμε ένα πολύ ενδιαφέρον χωρίο του διαπρεπούς Αθηναίου γραμματικού και ιστορικού  (2^ος π.Χ. αι.) Απολλόδωρου που μας οδηγεί σε σωστές ερμηνείες για την συζητούμενη ονομασία. Λέει λοιπόν ο ιστορικός Απολλόδωρος ότι οι Κένταυροι πολεμούσαν «πέτραις και ελάταις». Αυτό νομίζουμε ότι είναι πολύ σημαντικό τεκμήριο, ότι η μάχη μεταξύ Ηρακλέους και Κενταύρων δεν μπορούσε να έγινε στο τερπνότατον και βαθύσκιον δάσος με τις βαλανηφόρους δρυς της «Κάπελης» που ούτε πέτρες έχει,  ούτε φυσικά ελάτους. Αντιθέτως οι πέτρες και τα έλατα αφθονούν στο όρος Φολόη όπως το χωροθετεί ο Κορύλλος και γύρω από το σπήλαιο του  «Αρμακιανού» (παραφθορά του ορθού ¨΄Αγιος Μαρκιανός¨) 

γ) Τέλος θα ήταν παράληψη αν δεν αναφερθούμε σε στοιχεία της τοπικής μας παράδοσης που μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα στο διάβα των αιώνων. Ο αείμνηστος συμπολίτης Νίκος Παπανικολάου («ΑΚΡΩΡΕΙΟΣ», από το χωριό μας Τσίπιανα) αυτοδίδακτος ιστοριοδίφης, επέμενε ότι παράδοση ήταν πως ο βασιλιάς των Κενταύρων Φόλος είχε το παλάτι του (όπου και ετάφη), στο υπέροχο (αλλά αναξιοποίητο σήμερα) σπήλαιο του «Αρμακιανού» με τους σταλακτίτες και σταλαγμίτες που βρίσκεται  μεταξύ Κερτίζας και Τσιπιάνων δηλ. στο δυτικό μέρος των Λαμπείων ορέων, εκεί κοντά που κατά Κορύλλον ήταν το όρος Φολόη.

Συμπέρασμα – Πεδίο ανοικτό για διάλογο

            Λοιπόν, το δικό μας απλό ή απλοϊκό αν θέλετε συμπέρασμα είναι ότι το όρος Φολόη είναι στην οροσειρά στα δυτικά της Δίβρης (Αη-Ζαχαριάς και Αγ. Κων/ος), όπως το χωροθετεί ο Κορύλλος και ενισχύεται από το κείμενο του Απολλόδωρου. Απομένει πλέον η γνώμη των ειδημόνων ή όποιων άλλων επιθυμούν να δώσουν μια πειστική απάντηση, στα πλαίσια ενός δημιουργικού διαλόγου.

«ΔΙΒΡΗ»