ΒΙΒΛΙΟ Γρ Λαμπράκης Ο πρωτοπόρος ειρηνιστής γιατρός

Γρηγόρης Λαμπράκης

ο πρωτοπόρος ειρηνιστής γιατρός

βιβλίο έκδοση "Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά των πυρηνικών και βιοχημικών όπλων"

1988

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

25 χρόνια πέρασαν από το στερνό φτερούγισμα του χελιδονιού της Ειρήνης του Γρηγόρη Λαμπράκη. Το τελευταίο τέταρτο του τρικυμισμένου 20^ου αιώνα, του πιο πυκνογραμμένου αιώνα, αυτού που ματωβάφθηκε με δυο παγκόσμιους πολέμους, που οπλίστηκε με πυρηνικά, που γέννησε κοινωνικές και ταξικές επαναστάσεις κι απελευθέρωσε πρωτόγνωρες δυνάμεις επικοινωνίας, του αιώνα, που , αν και έστειλε τον άνθρωπο στο φεγγάρι στάθηκε ανίκανος να χορτάσει τα πεινασμένα παιδιά στη Γη, να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον, να οραματίσει τους νέους, και να ειρηνέψει τους ταραγμένους λαούς.

Αυτά τα 25 χρόνια μετρούν όσο παλιότερα αιώνες και μας επιτρέπουν με ψύχραιμο μάτι να αξιολογήσουμε προσωπικότητες σαν το Γρ Λαμπράκη , που έγιναν σημαίες, σύμβολα, καθιερώθηκαν και απενεργοποιήθηκαν, τυλίχθηκαν με λάμψη αγιότητας για να εξουδετερωθούν.

Ο μέσος έλληνας σήμερα για το Λαμπράκη ξέρει όσα και για τον Καραϊσκάκη, δηλαδή τίποτε.

 Ο μέσος γιατρός θυμάται το Λαμπράκη με κάποια δυσπιστία, μιας και δεν έγινε διάσημος για το καθαρά ιατρικό του έργο. Όμως παράδοξα ο Λαμπράκης είχε να επιδείξει και μεγάλο και σημαντικό επιστημονικό έργο, που και μόνο γιαυτό θα αρκούσε να χαραχθεί στη μνήμη των συναδέλφων του. Στις βιογραφίες του αναφέρονται πάνω από 40 επιστημονικές  του εργασίες. Όμως και μόνο η πρωτοποριακή «Ενδοκρινολογία» του θα αρκούσε να τον καταξιώσει σαν επιστήμονα. Γιατί ο Γρ Λαμπράκης είναι από τους προδρόμους της Ενδοκρινολογίας στη χώρα μας. Κατάφερε να γράψει επαρκέστατο σύγγραμμα Ενδοκρινολογίας μιαν ολόκληρη δεκαετία πριν αναγνωρισθεί η ειδικότητα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι μόλις 38 χρόνων έγινε υφηγητής σε μια εποχή που η Ιατρική ήταν κλειστή και οι υψηλές της θέσεις δυσπρόσιτες. Η ανάγκη για τη διάσωση του μεγάλου του επιστημονικού έργου, που είναι εντελώς άγνωστο τους γιατρούς μας αναγκάζει να αναφερθούμε όσο το δυνατόν αναλυτικότερα στις μελέτες που καταφέραμε να συγκεντρώσουμε.

 Το ειρηνιστικό κίνημα που γεννήθηκε από τις στάχτες του Β Παγκόσμιου πολέμου ανδρώθηκε την εποχή που έδρασε ο Γρ Λαμπράκης, που στάθηκε πρωτοπόρος για τους γιατρούς. Η δράση του συκοφαντήθηκε κι έγινε αντικείμενο προπαγάνδας και χλευασμού, κείνα τα χρόνια που για τη χώρα μας συνέπεσε να είναι πρόσθετα φορτισμένα από τον παραλογισμό που κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή τα χρόνια μετά τον εμφύλιο κι ενώ στο παγκόσμιο προσκήνιο θριάμβευε ο Ψυχρός πόλεμος.

Η πολιτική του τοποθέτηση (ανεξάρτητος στο χώρο της Αριστεράς) σε μιαν εποχή που το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν παράνομο και οι οπαδοί του στις φυλακές και εξορίες, τον έκανε ύποπτο στα μάτια της εξουσίας, μιας αξουσίας, που αμέσως μετά τον πόλεμο εγκαταστάθηκε σαν τοποτηρητής ξένων συμφερόντων στη χώρα.

Η ραγιάδικη νοοτροπία του λαού, που δεν παύει να καλλιεργείται, δε μπορούσε να μη δυσπιστεί στα διεθνιστικά οράματα του Λαμπράκη. Την εποχή που ο «από Βορά κίνδυνος» ήταν το φόβητρο για τις καταπιεσμένες τάξεις, εκείνος μιλούσε για απύραυλα Βαλκάνια και για συμμαχία μα τους «»Βουλγάρους και λοιπούς κομμουνιστάς»

Την εποχή που η εξουσία ήθελε τους επιστήμονες με παρωπίδες «αφοσιωμένους εις το έργον τους» και άρα υποταχτικούς στις πολιτικές εντολές, εκείνος τολμούσε να διακηρύσσει την ευθύνη των γιατρών μπροστά στη νέα πανανθρώπινη απειλή, την πυρηνική βόμβα, που όπλισε τον άνθρωπο με το τελικό όπλο αυτοκαταστροφής του.

Σήμερα πια ο Λαμπράκης αναγνωρίζεται παγκόσμια σαν μάρτυρας της Ειρήνης. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης τιμώντας τον για τους αγώνες του, του απένειμε μετά θάνατον το «Χρυσό Μετάλλιο της Ειρήνης» και καθιέρωσε «Μετάλλιο Γρ. Λαμπράκη» με την ανάγλυφη προτομή του. Που απονέμεται σε εξαιρετικούς αγώνες για την ειρήνη και τη Δημοκρατία. Σήμερα σε κάθε πόλη και χωριό έχει κάποιο δρόμο ή πλατεία με τ’ όνομά του και όλες οι πολιτικές παρατάξεις διεκδικούν μια θέση κάτω από τα οράματά του. Σήμερα πρόεδρος της δημοκρατίας είναι ο ανακριτής στην υπόθεση Λαμπράκη Χρήστος Σαρτζετάκης, χάρη στην τότε σθεναρή στάση του. Όλες αυτές οι εξελίξεις όμως δεν είναι παρά το λογικό αποτέλεσμα των αγώνων που σφραγίστηκαν με το αίμα του.

Σαν έλληνες γιατροί νιώσαμε το χρέος, φέτος που συμπληρώθηκαν 25 χρόνια από τον θάνατό του να επισημάνουμε την προσφορά του στην παγκόσμια ειρήνη. Παράλληλα έχουμε καθήκον να επιδείξουμε το τεράστιο επιστημονικό του έργο. Δυστυχώς η ανυπαρξία αρχείου στην Ιατρική Σχολή και η κακή έως και ανύπαρκτη οργάνωση των βιβλιοθηκών των νοσοκομείων δεν εγγυάται την επιβίωση καμιάς επιστημονικής εργασίας. Στην περίπτωση του Γρ. Λαμπράκη στα χρόνια της δικτατορίας πιθανότατα καταστράφηκαν πολλά ντοκουμέντα από φόβο ή εμπάθεια. Αν και στοcurriculum αναφέρεται ότι είναι μέλος της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, το όνομά του δεν γράφεται στους καταλόγους των μελών της, όπως δημοσιεύονται στο τέλος των τόμων των Πρακτικών για τις αντίστοιχες χρονιές.

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας διασώζεται μόνο η δίτομη Ενδοκρινολογία και η διατριβή του με θέμα «Πειραματικαί έρευναι επί του βιοκαταλυτικού ρόλου του βιταμι΄νικού συμπλέγματος Β εις την ενέργειαν των ωοθηκικών ορμονών» (1948)  Στον Πειραιά, την πόλη όπου έδρασε, η δημοτική βιβλιοθήκη μόνο την Ενδοκρινολογία έχει να επιδείξει κάτω από το όνομα Γρ Λαμπράκης.  Οι πολιτιστικοί σύλλογοι της Αρκαδίας δεν κρατούν θυμητάρια του και οι ειρηνιστικές οργανώσεις έχουν κιόλας δημοσιεύσει ότι τον αφορά και αρκούνται σε αναδημοσιεύσεις. Στην περιπλάνησή μου στις βιβλιοθήκες ήταν συγκλονιστικό ότι και οι ελάχιστες πηγές που αναφέρονται στα γεγονότα του θανάτου του και το μοναδικό βιβλίο του Κ. Πορφύρη που αναφέρεται στη ζωή του, βρέθηκαν ανέγγιχτα με άκποες ακόμη τις σελίδες!! Σημάδι αλάθευτο ότι στην Ελλάδα που όλοι μιλούν για τον Λαμπράκη κανείς δεν καταπιάνεται ουσιαστικά με το έργο του, έξω από τα επετειακά μνημόσυνα των εφημερίδων.

Καταφέραμε να συγκεντρώσουμε 30 επιστημονικές του εργασίες και το ανάτυπο με τη συμμετοχή του στις συζητήσεις της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών και της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας. Από όλον αυτό τον όγκο επιστημονικής προσφοράς εύκολα συμπεραίνεται ότι ο Λαμπράκης δεν ήταν ο αποτυχημένος γιατρός που καταπιάστηκε με τα κοινά για να καλύψει κάποιες του φιλοδοξίες. Ήταν αντίθετα ο πρωταθλητής, ο βαλκανιονίκης σε όλους τους τομείς, επιστήμη, αθλητισμό, πολιτική διορατικότητα,. Είναι εκπληκτικό πόσα πράγματα χώρεσε αυτή η σύντομη ζωή του! Είναι αξιοπρόσεκτο πως, τόσα χρόνια πριν, διαλαλούσε με περίσσιο θάρρος ότι όλοι  εμείς σήμερα αποδεχόμαστε.

Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω το ΔΣ της ΠΙΕΚΠΒΟ και τον πρόεδρο κ Φώτη Παυλάτο, που μου εμπιστεύθηκε τη συγγραφή ενός τόσο σημαντικού  έργου. Τον φίλο και συνάδελφο Γεράσιμο Ρηγάτο, που δίχως την πολίτιμη βοήθειά του δε θα μπορούσα ν’ ανταποκριθώ σε αυτή τη δύσκολη προσπάθεια. Τον συνάδελφο Θαν. Ζαρκαδούλια, ανιψιό του Γρ. Λαμπράκη, που κατάφερε να διασώσει το ιατρικό του έργο μέσα από τόσους κινδύνους, τη συνάδελφο Τούλα Σουβαλιώτου- Μπούτου που μου έδωσε σημαντικές πληροφορίες. Και ακόμη να ευχαριστήσω για την παροχή πληροφοριών ή ντοκουμέντων τον Γεώργιο Θ. Λαμπράκη, τον Οδυσσέα Τσουκόπουλο, την ΕΕΔΥΕ και το περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης».

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΌΝΙΑ

«Γράφω τα σπουδαιότερα γεγονότα της ζωής μου, γεγονό­τα άτινα έσχον αμέσως ή εμμέσως επίδρασιν επί της ζωής και του χαρακτήρος μου. Χαρισμένο στα γηρατειά μου, για ενθύ­μιον».

Έτσι ξεκινά τα ημερολόγιά του, ο ολυμπιονίκης της Ειρή­νης, ο μαραθωνοδρόμος της Ιατρικής, ο προφήτης του αντιπυ­ρηνικού ιατρικού κινήματος, ο Γρηγόρης Λαμπράκης, μια μορφή ορόσημο για το τελευταίο τρικυμισμένο τέταρτο του200υ αιώνα, στη χώρα μας. Κι είναι τραγικό πως τούτο το πο­λύτιμο υλικό δεν χρησίμευσε σα θυμητάρι στα γηρατειά του, που δεν πρόλαβαν να ρθούν, μα σαν ευλαβικό μελέτημα στα νιάτα που δεν πρόλαβε να φέρει με τα χέρια του στο φως.

Γεννήθηκε στην Κερασίτσα της Αρκαδίας στις 3 Απρίλη 1912. Η Αρκαδία αποκλεισμένη απ' τη θάλασσα, ξεκομμένη α­πό την πρόοδο, βλέπει τα χωριά της να ερημώνουν με τη μετα­νάστευση και την ατέλειωτη αλυσίδα από πολέμους που έζη­σε ο λαός απ' τους βαλκανικούς πολέμους ως το Β' Παγκό­σμιο. Η Αρκαδία όμως είναι και το θέατρο των αγώνων της α­νεξαρτησίας μας. Στα κακοτράχαλα βουνά της ανθίζει πάντα η επανάσταση και δεν παύει να τροφοδοτεί με μπαρούτι κάθε εξέγερση σε κάθε δυνάστη. Στην Κερασίτσα η ζωή κυλά με τη σκληρότητα των ορεινών όγκων που την περιβάλλουν κι αναγ­κάζουν τους ανθρώπους να υπομένουν και να ελπίζουν την ά­νοιξη που πάντα έρχεται μετά κάθε βαρυχειμωνιά.

Η οικογένειά του, με πολλά παιδιά και λίγους πόρους, του προσφέρει τον πρώτο στίβο της εξάσκησης των φυσικών του ι­κανοτήτων, την αντοχή κι επιμονή, την ευαισθησία και τον αν­θρωπισμό, την πικρή γεύση της κοινωνικής αδικίας και την πε­ποίθηση για το καλύτερο αύριο μέσ' από θαρραλέους κι επίμο­νους αγώνες. Ο πατέρας του, Γεώργιος Λαμπράκης, απέκτησε συνολικά δεκατέσσερα παιδιά από δύο γάμους. Απ' αυτά τα πιο πολλά κορίτσια, «γραμμάτια προς εξόφλησιν» σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής, πράγμα 1!ου αναγκάζει ένα από τους γιούς να ξενιτευτεί στην Αμερική. Στο χωριό ο πατέρας ή­ταν άνθρωπος για όλες τις δουλειές: και γεωργός και ξυλουρ­γός και μικρομαγαζάτορας.

Ο Γρηγόρης περνά την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην επαρχία, πάντα αριστεύοντας και μετά το α­πολυτήριο του Γυμνασίου γράφεται στην «Εμπορική και Λογι­στική Σχολή Παναγιωτοπούλου» στον Πειραιά υπακούοντας στην πατρική επιθυμία, που τον ήθελε βοηθό στο σπίτι και μελ­λοντικό στήριγμα του οικογενειακού τους μαγαζιού. Ο μεγαλύ­τερος ετεροθαλής αδελφός του, ο Θόδωρος, ήταν κιόλας για­τρός στον Πειραιά, στήριγμα και βοηθός για όσους τολμούσαν να πετάξουν, μα οριστικά χαμένος για τα χωράφια και τα σπί­τια ενός χωριάτικου νοικοκυριού. Ο Γρηγόρης αρχικά πειθαρ­χεί στο οικογενειακό πρόγραμμα. Τελειώνει τη σχολή και μά­ταια προσπαθεί να ενθουσιαστεί με τα πατρικά όνειρα. «ο πα­τέρας μου, γράφει, ήτο χαρούμενος διότι θα είχε ένα διαβασμέ­νο για εμπόριο διάδοχο». Όμως τούτη η ζωή δεν τον γεμίζει, ε­κείνον που γεννήθηκε για τα ψηλά.

«Δεν είχα αποκρυσταλλώσει καμιάν απόφαση» γράφει στη ημερολόγιό του. Ήθελα να πάω στον Πειραιά, αλλά και το να μείνω στο χωριό ήταν μεγαλύτερη επιθυμία μου. Ο πατέρας μου με έβλεπε σοβαρό από βαριές σκέψεις, έβλεπε πως δεν εί­μαι περίπου παιδί σαν τ' άλλα τα παιδιά κι επόναε η ψυχή του. .Έπλεκε σκόρδα στην αποθήκη απ' έξω από την πόρτα που κοιτά κατά την εκκλησία. Ήταν πρωί του 1932 μιας καλοκαι­ρινής ημέρας όταν μετά από μεγάλην σκέψιν μου είπε τα εξής ο πατέρας με μεγάλη συγκίνηση και πόνο.

- Παιδί μου, λυπάμαι να σε βάλω στις λάσπες...

Ε, αυτό ήταν όλο. Αυτό ήταν ο σπινθήρ που άναψε τη λαμ­πάδα της μανίας μου για να προχωρήσω στο σκοτάδι της επι­τυχίας και να υπερπηδήσώ τόσα και τόσα εμπόδια που κατό­πιν συνάντησα για να σπουδάσω. Ευχαριστώ τον πατέρα για την φράσιν του αυτή. Χωρίς να μου το έλεγε αυτό, εγώ ποτέ δε θα τολμούσα να του έλεγα πως θέλω να γίνω γιατρός και να φύ­γω από το χωριό, τη γεωργία. Εσκεπτόμουν, τι θα γίνει το σπίτι, αν θα φύγω κι εγώ και επονούσε η ψυχή μου, αλλά και ή­θελα να γίνω γιατρός. Ήθελα ολάκερο το καρβέλι αλλά και το σκύλο χορτάτο. Και το σπίτι με Γρηγόρη και τον Πειραιά με Γρηγόρη...

- Μα παιδί μου, όλα καλά κι άγια, μου έλεγε ο καημένος ο πατέρας. Γνωρίζω τις θες να κάμεις και ασπάζομαι την απόφαση σου. Μα το σπίτι τι θα γίνει μεθαύριο, όταν εγώ πεθάνω; Τι θα γίνουν τα σπίτια, τόσα χωράφια που με ιδρώτα τίμιο, αλλά άφθονο απέκτησα; Άλλωστε, έχει αυτή η δουλειά (η Ιατρική) χρόνια έξη και χρειάζεσαι 50.000 το χρόνο. Εγώ έχω κορίτσια και δεν αντέχω. Ο Θόδωρος δεν αναλαμβάνει επ' ουδενί. Πώς θες να κάνουμε;...

Ευτυχώς ο Θόδωρος σαν από μηχανής θεός δίνει τη λύση. Έγραφε: «Και εάν πατέρα τον αναλάβω εγώ το Γρηγόρη να το σπουδάσω, δε μου λες, πως θα μπορέσεις να γυροφέρνεις στα γηρατειά σου ;... Αν όμως επιμένεις να τον σπουδάσεις, ευχα­ρίστως, χωρίς να πληρώσεις μια πεντάρα κι ας πεθάνω εγώ στη ψάθα ».

Η μάνα έδειξε την ανακούφισή της μετά τη λύση του δρά­ματος.

«- Την ευχή μου παιδάκι μου, έκανε η μητέρα. Να σε φω­τίσει ο Θεός να γίνεις ένας καλός άνθρωπος να γλιτώσεις από τούτη δω την τυραννία». Ο πατέρας εξακολουθούσε να παρα­παίει. «Ήταν μισοευχαριστημένος» όπως γράφει κι ο ίδιος ο Γρηγόρης «αμφιρροπούσε».

«- Πήγαινε στο καλό παιδί μου. Κοίτα να γίνεις ένας κα­λός άνθρωπος. Εγώ, με τα κορίτσια, εν όσον δύναμαι θα γυρο­φέρνω τα χτηματάκια μου και κατόπιν έχει ο Θεός. Τις πιο πολλές φορές αυτά μούλεγε. Λίγες όμως καφτερές φορές μου έλεγε μ' ένα κίτρινο πρόσωπο πικραμένου πατέρα.

- Τόσο βιός και θαρθούνε, ρε Γληγόρη, να το γλεντήσουνε οι σώγαμπροι ».

Είναι συγκινητική τούτη η πλατειά περιγραφή του κλίμα­τος της επαρχίας, που πάλευε με νύχια και δόντια να κρατήσει τα παιδιά της και της πρωτεύουσας που πάσχιζε να διώξει τους τολμηρούς. Η δωρεάν παιδεία τότε μήτε για όραμα δεν φαίνον­ταν κι η Ιατρική όπως διακηρυσσόταν ακόμη και πολλά χρό­νια αργότερα από πανεπιστημιακά χείλη, προοριζόταν μόνο για τους πλούσιους. Ποιος φτωχός θάχε να ξοδεύει τόσα χρό­νια για σπουδές κι άλλα τόσα μετά για μεταπτυχιακή άμισθη απασχόληση; Και με τι πλάτες ένας επιμελής φοιτητής θα τολ­μούσε να προσπαθήσει να πάρει πτυχίο σε μια σχολή όπου περ­νούσες μαθήματα μετά την επίδειξη της απόδειξης αγοράς του συγγράμματος του κου καθηγητή;

Έτσι οι περιπτώσεις φοιτητών τύπου Λαμπράκη ήταν ελά­χιστες και εξαιρετικές. «Τυγχάνων υιός πολυτέκνου πατρός και συμπληρώνων δια των αρίστων βαθμών μου το οριζόμενον όριον κατώρθωσα να εγγραφώ δωρεάν επί τρία συνεχή έτη»γράφει με δίκαιη περηφάνια ο Γρηγόρης.

Με την εισαγωγή του Γρηγόρη στο Πανεπιστήμιο συμπί­πτουν και τα προβλήματα του Θόδωρου. Απ' την εφημερίδα«Σημαία» μαθαίνουμε πως στις 12 Ιουνίου του 1934 ο Στρατή­γης απέλυσε, λόγω πολιτικών αντιθέσεων, από το Τζάννειο Νο­σοκομείο του Πειραιά τους Σβολόπουλο και Θ. Λαμπράκη που

υπηρετούσαν σαν διευθυντής κι επιμελητής αντίστοιχα. Έτσι από αυτούς τους δύο γιατρούς ιδρύθηκε στον Πειραιά η κλινι­κή «Λευκός Σταυρός» που στάθηκε το καταφύγιο του πειραϊ­κού λαού nτα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και στην οποία και ο Γρηγόρης από τα φοιτητικά του χρόνια βρισκόταν πάντα δί­πλα στο Θόδωρο*.

Τα φοιτητικά του χρόνια μέσα στο κλίμα της δικτατορίας του Μεταξά σημαδεύονται απ' τις αθλητικές του επιτυχίες. Φαίνεται αφοσιωμένος στα μαθήματα και το στίβο. Η 4η Αυ­γούστου δεν επέτρεπε στους νέους άλλες πρωτοβουλίες και πά­σχιζε να τους οργανώσει στη φασιστική νεολαία ΕΟΝ, που ό­μως συντρίφτηκε κάτω από το βάρος των ανομιών της. Κακέ­κτυπά τους οι «ελπιδοφόροι» της δεκαετίας του 60 θα στελε­χώσουν το παρακράτος που τελικά θα σκοτώσει το Λαμπρά­κη.

*Σημ. Θεόδωρος και όχι Χρήστος όπως λανθασμένα αναγράφεται στο βιογρα­φικό του Γρ. Λαμπράκη στην Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια είναι ο ιδιοκτήτης του «Λευκού Σταυρού» και αγαπημένος του αδελφός.

ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ο Γρ. Λαμπράκης ήταν ένα χωριατόπαιδο. Αν μετά τη λο­γιστική σχολή έμενε στο χωριό, κανείς δε θα τον θυμόταν σαν πρωταθλητή. Θάτρεχε και θα πιλαλούσε στα βουνά της Αρκα­δίας κι η Ελλάδα θάχανε ένα μεγάλο αθλητή, όπως σίγουρα έ­χασε πολλούς από την έλλειψη οργάνωσης στον Αθλητισμό. Μήπως ο Σπ. Λούης που πολύ τον θαύμαζε ο Λαμπράκης θα γι­νόταν ποτέ γνωστός αν δεν γινόντουσαν εδώ οι Ολυμπιακοί α­γώνες ;                                    .

Η αθλητική του καριέρα συνοψίζεται στον πίνακα:

1934 Γράφεται στο Πειραϊκό Σύνδεσμο

1935 Δεκαεννιά χρόνων Πρώτος πανελληνιονίκης στο τριπλούν Πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος

Βαλκανιονίκης στο μήκος και το τριπλούν (Κων/πολη) Βαλκανιονίκης στο τριπλούν (Αθήνα)

Βαλκανιονίκης στο μήκος (Βουκουρέστι) Βαλκανιονίκης στο μήκος

Βαλκανιονίκης στο μήκος Πρώτος

Βαλκανιονίκης στο τριπλούν Πρώτος

Βαλκανιονίκης στα 100 μέτρα Πρώτος Βαλκανιονίκης στα 200 μέτρα Πρώτος

Το 1938 ήταν η σημαντικότερη χρονιά για την αθλητική του σταδιοδρομία. Μέσα στον Αύγουστο έσπασε τρείς φορές το πανελλήνιο ρεκόρ του μήκους. Το ρεκόρ αυτό έζησε για 21 ολόκληρα χρόνια.

Ο Γρ. Λαμπράκης έμεινε μόνον έξη χρόνια στους αθλητι­κούς στίβους σαν ενεργός αθλητής. ΤΟ 1940 διέκοψε την αγω­νιστική του καριέρα αφού έλαβε μέρος σε έξι Βαλκανιάδες, κέρδισε δώδεκα πρώτες βαλκανικές νίκες (επτά ατομικές και πέντε ομαδικές), πήρε δέκα φορές (1936 1937 1938 1939) τον τίτλο του Πανελληνιονί­κη και έλαβε μέρος στην Ολυμπιάδα του 1936 στο Βερολίνο, ό­που βγήκε ενδέκατος και στους Παγκόσμιους Φοιτητικούς α­γώνες του 1937 στο Παρίσι, όπου ήλθε τέταρτος.

Όμως ο αθλητισμός δεν ήταν αυτοσκοπός για το Λαμ­πράκη. Τον έβλεπε σαν μέσο της παγκόσμιας συναδέλφωσης.

Έλεγε το 1961 : «Ας ξοδέψουμε λιγότερα για τον πόλεμο και περισσότερα για το στίβο. Άλλωστε σήμερα Έλληνες, Τούρκοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Γιουγκοσλάβοι κι Αλβανοί έ­χουν ξεχάσει ότι γνωρίστηκαν κάποτε στα χαρακώματα με το όπλο στο χέρι. Σήμερα αγωνίζονται ποιος θα τρέξει γρηγορότερα και ποιος θα ρίξει μακρύτερα το δίσκο. Αύριο αυτή η φι­λία θα στεριώσει ».

Και τον Οκτώβρη του 1960, τόσα χρόνια πριν δημιουργη­θούν οι επιτροπές φιλίας μεταξύ των δύο λαών, έλεγε προφητι­κά : «... Όσο για τις στενές φιλικές σχέσεις που δημιουργούν οι αγώνες σας λεω το εξής. Ήμουν πολύ φίλος με τον Τούρκο Τεφίκ (άλμα τριπλούν), που σήμερα είναι ανώτερος αξιωματι­κός του ναυτικού.

- Εμείς θάμαστε πάντα φίλοι μούλεγε. Κι ας σκοτώνονται οι πατεράδες μας ».

                           ΙΑΤΡΙΚΗ - ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ

Το Μάιο του 1939 παίρνει το πτυχίο του με βαθμό «Λίαν καλώς». Την ίδια χρονιά διορίζεται στο Νοσοκομείο «Έλε­νας» αρχικά ως άμισθος και μετά το 1941 ως εσωτερικός βοη­θός. Το 1940 παρουσιάζεται και υπηρετεί στη Σχολή Εφέδρων αξιωματικών Σύρου απ' όπου σώζεται ένα αναμνηστικό λεύ­κωμα όπου γράφει:

«Δέκα μέρες προτού φύγω από τη σχολή ως ιατρός δια το μέτωπον, εσκέφθην να ζητήσω από τους συμμαθητάς μου να χαράξουν σ' αυτό το τετράδιο λίγα λόγια για να τους θυμούμαι εάν ζήσω, Ως αρχηγός των εν τη σχολή προσεπάθησα να προσ­δώσω εις τους μαθητάς την έννοια της αγάπης και της αλλη­λεγγύης... Χαρισμένο εις τους αγαπημένους μου συμμαθητάς τους οποίους εύχομαι να εύρη το τέλος του σκληρού αυτού πο­λέμου υγιείς». 21-12-1940.

Από τις αρχές του 1943 ο Γρηγόρης εντάσσεται στο ΕΑΜ. Ο Θόδωρος είχε κιόλας ανέβει στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελ­λάδα όπου και οργάνωσε την περίθαλψη της αντίστασης. Από το Μάρτη του 1943 μένει στο «Λευκό Σταυρό» και στις 7-8-45 διορίζεται επιμελητής στο Τζάννειο. Το ίδιο καλοκαίρι οι Γερ­μανοί πιάνουν με προδοσία τον άλλο του αδελφό, το Μήτσο κι ετοιμάζονται να τον εκτελέσουν. Διασώζεται μάλιστα και το αποχαιρετιστήριο γράμμα του στο Γρηγόρη, όπου του γράφει.

«Αγαπημένε μου αδελφέ Γρηγόρη,

Το γνωρίζω ότι ο τουφεκισμός μου θα σας φέρει μεγάλη λύπη, αλλά να το ξέρετε ότι δεν πάω από κλεψιά ούτε από ατι­μία. Εργάστηκα τίμια. Λοιπόν να παρηγορήσεις όλους τους δι­κούς. Εκδίκηση στους καταδότες. Το μόνο μου παράπονο εί­ναι ότι δε χάρηκα τη ζωή και πεθαίνω παράκαιρα. Σε φιλώ. Γεια σου για πάντα ».

Ευτυχώς αργότερα το Μήτσο τον έστειλαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου κατόρθωσε να επιβιώσει με σοβαρή όμως αναπηρία.

Ο Γρηγόρης δε δειλιάζει. Καμιά προσφορά δεν του φαίνε­ται αρκετή στα μέτρα των καιρών. Στην Αθήνα πρωτοστατεί σε συλλαλητήρια και διαδηλώσεις. Όμως η πιο σημαντική του προσφορά σ' αυτή την εποχή στάθηκε η ίδρυση της «Ένωσης Ελλήνων Αθλητών» που ασχολήθηκε με τη συνέχιση με όλους τους τρόπους της αθλητικής κίνησης και την περίθαλψη αθλη­τών και μη, για να μην πεθάνουν της πείνας. Η κλινική «Λευ­κός Σταυρός» τέθηκε εξ ολοκλήρου στη διάθεση των επιτρο­πών συσσιτίων για την επιβίωση του ελληνικού λαού από τη γε­νοκτονία που του επέβαλαν οι Γερμανοί με το λιμό. Χάρη στο Λαμπράκη οργανώθηκε η υγειονομική περίθαλψη και παρακο­λούθηση των αθλουμένων και δεν είναι λίγες οι ζωές που κερ­δήθηκαν χάρη στις προσπάθειές του.

Τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια αγωνίστηκε για τους ί­διους στόχους, σαν μέλος του ΔΣ του ΣΕΓΑΣ και αργότερα ί­δρυσε ένα νέο υγειονομικό οργανισμό το ΤΥΠΑ (Ταμείο Υ­γείας και Περίθαλψης Αθλητών) μιας κι ήταν ευαίσθητος στο δράμα των αθλητών που εγκαταλείπονται στην τύχη τους πριν καλά καλά μαραθούν τα στέφανα της δόξας.

Στον εμφύλιο ο Γρ. Λαμπράκης πιστός στον ιπποκρατικό του όρκο δούλεψε νύχτα μέρα στο Νοσοκομείο «Έλενας»περι­θάλποντας τους τραυματισμένους, αν και ήταν άρρωστος με ί­κτερο. Με την υποχώρηση του ΕΛΑΣ βρέθηκε κατηγορούμε­νος για «αντεθνική δράση »(!) και φυλακίστηκε στο Γουδί.

Τον Αύγουστο 1949 ανοίγει στην Αθήνα την κλινική του (Πατησίων 50). Και εδώ συνεχίζει να δέχεται κάθε Τετάρτη χω­ρίς αμοιβή, ενώ συνεχίζει μια φορά το μήνα να κατεβαίνει στην Τρίπολη όπου στην κλινική του θείου του Κ. Τσουκόπουλου ε­ξετάζει δωρεάν τους συμπατριώτες του. Ακόμη όπως οι συνα­θλητές του αναφέρουν ο Γρ. Λαμπράκης ποτέ δεν δεχόταν χρήματα από αθλητές.

Όλα αυτά συνήθως γεμίζουν μια ζωή. Κάποιοι νεανικοί α­γώνες, ο αθλητικός θρίαμβος και η επαγγελματική καταξίωση. Συνήθως εδώ οι άνθρωποι παντρεύονται και «νοικοκυρεύον­ται ». Μα ο Λαμπράκης δεν ήταν συνηθισμένος άνθρωπος. Θαρρείς κι η ζωή δεν το χωρούσε. Όλο και πάλευε να την κα­τακτήσει, να την υποτάξει στις προσδοκίες του. Πάντα πάνω απ' όλα παρέμενε ο γιατρός. Είναι χαρακτηριστικό πως και αργότερα, η πρώτη του επερώτηση σαν βουλευτή ήταν για την ενίσχυση των αγροτικών γιατρών. Γιατί διέβλεπε από τότε, πως η οργάνωση κάποιου σωστού συστήματος υγείας έπρεπε να ξεκινήσει απ' την ενίσχυση του λαού της επαρχίας και ο μο­ναδικός τρόπος για να γίνει αυτό ήταν να δοθούν κίνητρα στους γιατρούς κι όχι όπως αργότερα εφαρμόστηκε (από τη χούντα αρχικά, για να επικρατήσει μέχρι σήμερα), με αστυνο­μικά μέτρα να στέλνονται οι άπειροι απόφοιτοι γιατροί να «πε­ριθάλψουν» τους ταλαίπωρους αγρότες.

                                                ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ

Πρωτοπόρος στάθηκε και στην επιστημονική του δράση ο Γρ. Λαμπράκης. Μπορούσε να προβλέπει. Δεν του ήταν αρκε­τή η οικονομική εξασφάλιση, ούτε η συναισθηματική πληρότη­τα που συνήθως ανταμείβουν τους ευσυνείδητους γιατρούς. Α­νήσυχος πάλευε να φτάσει στη ρίζα του φαινομένου της ζωής, μαγευόταν από την ομορφιά της επιστήμης, πάσχιζε να κατα­νοήσει τους εξαίρετους αυτούς μηχανισμούς πάνω στους ο­ποίους ακροβατεί η υγεία και η ζωή, αναζητούσε τα «γιατί» και δεν σταματούσε εύκολα αποδεχόμενος τα όποια προσφερόμε­να «διότι ». Δυστυχώς μοίρα της Επιστήμης είναι η αυτοδιά­ψευση. Η επιστήμη πάντα πορευόταν τρώγοντας τις ίδιες της τις σάρκες. Κάθε επιστημονική εργασία γοργά ξεπερνιέται ή α­πορρίπτεται. Τούτο όμως δεν αποθαρρύνει τον ερευνητή που ξέρει πως στο βάθος πάντα κάτι μένει, κάτι που ίσως χρησι­μεύσει σα σπίθα που θα προκαλέσει την αυριανή πυρκαγιά που θα φωτίσει το δρόμο για το μέλλον.

Κι ο Λαμπράκης ήταν ο ακαταπόνητος ερευνητής. Στη βιογραφία του αναφέρονται πάνω από σαράντα επιστημονικές εργασίες. Αυτές γινόντουσαν αρχικά στο Βιοχημικό εργαστή­ριο του «Ευαγγελισμού» υπό τον Γ. Ιωακείμογλου, αργότερα και στο Παθολογοανατομικό υπό τον Ι. Κατσαρά, στο Γενικό Χημείο του Κράτους, στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, στο Μαιευτήριο «Μαρίκα Ηλιάδη» και στο Δημόσιο Μαιευτήριο. Καταφέραμε να συγκεντρώσουμε τριάντα επιστημονικές του εργασίες και το ανάτυπο με τη συμμετοχή του σε συζητήσεις της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών και της Μαιευτικής και Γυναι­κολογικής Εταιρείας. Δεκαεννέα από αυτές διασώζονται σε περίληψη στο ειδικό τεύχος που εκδόθηκε το 1949 με τίτλο: Γρ. Λαμπράκη «Σταδιοδρομία και Επιστημονικαί εργασίαι ». Σ' αυτό το τεύχος που χρησίμευσε ως curiculum vitae για την υ­φηγεσία του περιέχεται η παρουσίαση από τον ίδιο της Επιστη­μονικής του σταδιοδρομίας. Αναφέρεται επίσης ότι ήταν μέ­λος:

1) της Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας Αθηνών.

2) της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών.                                                     .

3) της Ιατροχειρουργικής Εταιρείας Αθηνών και

4) της Ενώσεως Επιστημονικού Προσωπικού του Θερα­πευτηρίου «Ευαγγελισμός ».

Περιέχονται ακόμη τα ευνοϊκά πιστοποιητικά προϋπηρε­σίας του στα διάφορα νοσοκομεία: στο Μαρίκα Ηλιάδη με την υπογραφή του Ν. Λούρου, του Δ. Αντωνόπουλου και του Δρ. Παμπούκη, στο Δημόσιο Μαιευτήριο Αθηνών με την υπο­γραφή Ευσ. Μπραβάκου και στο Θεραπευτήριον «Ευαγγελι­σμός» με την υπογραφήν του Γ. Ιωακείμογλου και Ι. Κατσαρά. Η διατριβή του για υφηγεσία * *Σημ. Ο τίτλος της υφηγεσίας του αναφέρεται λανθασμένα στο βιβλίο του Κ. Πορφύρη «Γρ. Λαμπράκης ο Αντρειωμένος» η «Επίδρασις βιταμινών Β επί της λειτουργικότητος μήτρας ωοθηκών και σαλπίγγων» φέρει τον τίτλο «Πειραματι­καί έρευναι επί της κατά την κύησιν επιδράσεως των οιστρογό­νων ορμονών επί του γεννητικού συστήματος των θηλέων ζώων».

Η εργασία διαιρείται σε Γενικό και Ειδικό μέρος όπου και περιέχονται οι πειραματικές του έρευνες πάνω σε γάτες, κουνέ­λια, ινδικά χοιρίδια και σκυλιά. ΤΟ τελικό συμπέρασμα στο ο­ποίο καταλήγει είναι ότι «Η ορμόνη των παραθυρεοειδών αδέ­νων δέον να λαμβάνει ενεργόν μέρος κατά την κύησιν εις την παρατηρουμένην ανενέργειαν των οιστρογόνων ορμονών επί του γεννητικού συστήματος των θηλέων εμβρύων ζώων ».

Σήμερα που η τεχνική και οι διαγνωστικές μέθοδοι μας πρόσφεραν τεράστιες δυνατότητες στην έρευνα ίσως η διαδι­κασία και τα συμπεράσματα μιας τέτοιας εργασίας μας φα­νούν αφελή και ξεπερασμένα. Όμως δεν πρέπει ποτέ να υποτι­μάμε την προσπάθεια γιατρών που ουσιαστικά με γυμνά χέρια, δεν έπαυαν να αναρωτιούνται και ν' αναζητούν. Γι' αυτό και η πανεπιστημιακή ηγεσία δίκαια αντάμειψε τον Λαμπράκη γι' αυτή του την προσπάθεια αναγορεύοντας τον υφηγητή.

Στο εξώφυλλο τούτης της διατριβής βλέπουμε τη φιλοσο­φική διάθεση του συγγραφέα όταν γράφει: «Το μέγα μυστή­ριον της ζωής, είναι το πρόβλημα της αναπτύξεως και πράγμα­τι το μυστήριον της αναπτύξεως είναι το μυστήριον της ζωής». Φράση δανεισμένη από εργασία του Gley.

Όπως φαίνεται από τα κείμενα που μας διασώζονται απ' το προσωπικό του ημερολόγιο, ο Γρ. Λαμπράκης έβλεπε σ' αυ­τήν την υφηγεσία τον τελικό θρίαμβο των προσπαθειών του, την δικαίωση της φυγής του από το χωριό και την ανταμοιβή των πατρικών στερήσεων και του αδελφικού ενδιαφέροντος. Είναι εντυπωσιακό τ' ότι, ενώ για τους θριάμβου ς του στον α­θλητισμό δεν φαίνεται ν' άγχεται, ούτε να ενθουσιάζεται, θεω­ρώντας τους τουλάχιστον σαν κάτι φυσικό, οι προσπάθειές του για ιατρική καταξίωση καταγράφονται με λεπτομέρεια συγκι­νητική. Για παράδειγμα αμέσως μετά από θριαμβευτική νίκη στο Στάδιο γράφει:

«Μόλις επέστρεψα από το Στάδιο όπου, όπως σας είχα υ­ποσχεθεί θα κατέρριπτα το ρεκόρ μου και το κατέρριψα με το πρώτο μου άλμα... Είμαι ευτυχής ; Ίσως, εγώ δεν νοιώθω την ευτυχία μου... ».

Επίσης όταν ο Μαγκλάρας πήγε να τον γνωρίσει διστακτι­κός, αφού είχε καταρρίψει το ρεκόρ του, ο Γρ. Λαμπράκης τον δέχτηκε μ' αυτά τα λόγια:

- Περίμενα εικοσιένα ολόκληρα χρόνια νάρθει τούτη η στιγ­μή. Κι ήλθε σχεδόν όταν είχα αρχίσει να απογοητεύομαι μη βλέποντας το νέο αθλητή που θαρχόταν ν' ανέβει εκεί από ό­που εγώ είχα κατεβεί εδώ και τόσον καιρό. Σ' ευχαριστώ και σε συγχαίρω. Ένα θέλω να σου συστήσω με την πείρα που απέ­κτησα από τους στίβους. Ο αθλητισμός είναι δύσκολος και θέ­λει πλήρη αφοσίωση. Η δυσκολότερη ώρα είναι η ώρα της επι­τυχίας. Η επιτυχία που σε ανεβάζει απότομα ψηλά μπορεί να σε καταστρέψει το ίδιο απότομα, σαν αθλητή και σαν άνθρω­πο αν δεν έχεις προετοιμαστεί γι' αυτήν. Χρειάζεται μεγάλο ψυχικό απόθεμα για να κρατηθείς στο ύψος της και για να μπο­ρέσεις ν' ανεβεί ς ψηλότερα όπως έχεις υποχρέωση σαν σωστός αθλητής.

Αντίθετα, λεπτό με λεπτό καταγράφεται η αγωνιώδης του πορεία προς την υφηγεσία:

«Το 1945 πήρα την απόφαση να υποβάλω για υφηγεσία. Το Φεβρουάριο του 1949 πήγα στη Βαρυμπόμπη (για ησυχία) και κάθισα στο ξενοδοχείο του Καραδήμα και τελείωσα δουλεύον­τας νύχτα μέρα την υφηγεσία μου. Όταν γύρισα στην Αθήνα πήγα κατευθείαν στο τυπογραφείο «Πελεκάνου» και άρχισα την εκτύπωση. Την υπέβαλα στις 30 Μαρτίου 1949.

2 Δεκεμβρίου 1949.

Από τη Σχολή ορίστηκε ο Λούρος σαν εισηγητής της υφηγεσίας μου».

Την ίδια εποχή τον καλούν να παρουσιαστεί στο Κέντρο Διερχομένων στην Πάτρα. Συνεχίζει σχετικά στο ημερολόγιό του:

24 Απριλίου 1950.

Ο Λούρος υπέβαλε την εισήγησή του για την υφηγεσία μου. Στην Πάτρα που είμαι διαβάζω για τις προφορικές μου ε­ξετάσεις ενώπιον της Σχολής. Διαβάζω στο δρόμο ταξιδεύον­τας προς την Πάτρα, στο τραίνο, στο λεωφορείο, διαβάζω στο εκεί ξενοδοχείο «Μαζέστικ », διαβάζω νύχτα μέρα στην κλινι­κή μου, Πατησίων 50.

12 Μαίου 1950 Παρασκευή 7 μ.μ.

Με καλούν στη Σχολή για προφορικές εξετάσεις. Πήγα μαζί με τον Θόδωρο. Καταλάβαινα απολύτως τη σοβαρότητα της στιγμής. Ξεκίνησα απ' το χωριό με μια τραγιασκούλα και τώρα χτυπάω την πόρτα της Ιατρικής Σχολής και ζητάω να γί­νω υφηγητής. Ο Θόδωρος μου δίνει κουράγιο.

"Ωρα 7.30 μ.μ. Καλούνε μέσα πρώτο τον Κ... Μετά από 40 λεπτά βγαίνει κατσουφιασμένος γιατί λεει του επιτέθηκε ο κα­θηγητής Μ. και φοβάται μήπως τον απορρίψουν.

"Ώρα 7.50 μ.μ. - Λαμπράκης! φωνάζουν. Μπαίνω ψύχραι­μα μέσα. Μπροστά μου τριάντα περίπου καθηγητές με περιερ­γάζονται. Μέσα σε απόλυτη σιωπή ο Κοσμήτωρ σηκώνεται και μου λεει:

- Κύριε υποψήφιε, αναπτύξατέ μας εν συντομία το θέμα της υ­φηγεσίας σας.

Άρχισα να μιλώ με ψυχραιμία, σαφήνεια και συντομία και ν' αναπτύσσω τα πειράματά μου. Στο όγδοο λεπτό είχα πέ­ρα για πέρα κερδίσει τους καθηγητές. Στο δέκατο λεπτό τε­λείωσα. Ένιωθα ότι είχα νικήσει. Κέρδισα τον αγώνα.

Ο Κοσμήτωρ σηκώθηκε:

- Μήπως κανείς εκ των κ.κ. Καθηγητών θέλει να υποβάλει ε­ρώτησιν τινά εις τον κ. υποψήφιον ;

         Τότε ο Σκ......... σηκώθηκε και μου είπε για κάποιο τυπογρα­φικό λάθος που είχε το βιβλίο μου! Κανείς άλλος δεν ρώτησε τίποτα.

- Πηγαίνετε κ. υποψήφιε, είπε ο Κοσμήτωρ.

Βγήκα έξω γεμάτος χαρά. Ο Θόδωρος με φίλησε. Τα είχε ακούσει όλα, γιατί παρακάλεσε τον Θύμιο τον κλητήρα και τον άφησε να μείνει στον προθάλαμο της Αιθούσης της Σχο­λής.

18 Μαίου 1950.

Πηγαινοέρχομαι στην Πάτρα. Διαβάζω εν τω μεταξύ για προφορικά ενώπιον ακροατηρίου.

23 Μαίου 1950 Τετάρτη.

Πήγα στο Πανεπιστήμιο για να δω πότε θα μιλήσω. Απο­φασίστηκε για την Παρασκευή. Ο Λούρος έδωσε τα θέματα. Τα πήρα και έφυγα αμέσως για την κλινική μου. Πήρα μαζί μου όσα βιβλία νόμιζα ότι μου χρειάζονταν και μ' ένα ταξί κα­τέβηκα στον Πειραιά στην κλινική του Θόδωρου. Ο Θόδωρος δεν ήταν εκεί. Κοιμήθηκα λίγο για να συνέλθω και στις 5 μ.μ. άνοιξα τα βιβλία και άρχισα το διάβασμα. Διάλεξα το «περί στειρώσεως» θέμα. Διάβασα νύχτα μέρα. Την Πέμπτη το βρά­δυ ήμουν έτοιμος για την αυριανή διάλεξη στο Αμφιθέατρο.

Παρασκευή 26 Μαίου 1950 ώρα 6.15 μ.μ.

Είμαστε έξω από το αμφιθέατρο. Στις 7.10 καλούν μέσα τον Π.Π. Εγώ περιμένω. Φωνάζουν το όνομά μου. Μπαίνω, αρ­χίζω να κατεβαίνω τα σκαλοπάτια του αμφιθεάτρου ως την έ­δρα παίρνοντας βαθιές εισπνοές για να είναι ήρεμη η φωνή μου. Στην αρχή ακούω τη φωνή μου σπαραγμένη. Μετά λίγα λεπτά ηρέμησα. Κοιτάζω σταθερά προς ένα σημείο. Όταν ά­φησα το κλινικό μέρος και μπήκα στο βιολογικό μέρος της διαγνώσεως της στειρώσεως κατάλαβα πως κι αυτό τον αγώνα τον είχα κερδίσει. Το ακροατήριό άκουγε με μεγάλη προσοχή αυτά που του έλεγα. Ήμουν απολύτως κύριος του εαυτού μου. Οι καθηγητές κουνούσαν ευνοϊκά το κεφάλι. Τελείωσα και βγήκα.

       .Με αγωνία περιμένουμε την απόφαση, στο προαύλιο κό­βαμε βόλτες με τον Θόδωρο και τον Π... Ξαφνικά βλέπω ένα χέρι ν' απλώνεται προς το μέρος μου και μια φωνή να λεει:

- Κύριε Λαμπράκη, τα συγχαρητήριά μου. Εξελέγητε.

Είμαι υφηγητής. Το βράδυ κοιμήθηκα στου Θόδωρου.

 - Σου χρωστάω αυτό που είμαι, του είπα. Ξέρω πόσο ξόδεψες και πόσο υπόφερες για μένα. Σ' ευγνωμονώ.

Η διατριβή του για υφηγεσία γράφει στην πρώτη σελίδα. «Αφιερούται εις τον αγαπητόν μου αδελφόν Θεόδωρον ιατρόν χειρουργόν, μετ' απείρου ευγνωμοσύνη ς» και στη δεύτερη «Εις τον σεβαστόν μου διδάσκαλον - καθηγητήν κ. Γ. Ιωακείμο­γλου και εις τον σεβαστόν μου διδάσκαλον καθηγητήν κ. Ιω­άννην. Κατσαράν μετά βαθυτάτης ευγνωμοσύνης».

Στις 18 Ιουλίου 1950 δημοσιεύεται το διάταγμα του διορι­σμού του. Μα η ανήσυχη φύση του δε μπορούσε ν' αρκεσθεί στην κάλυψη κάποιου τίτλου, απαιτούσε την συνεχή προσφο­ρά.

Έτσι αρχίζει αμέσως την συγγραφή του πρώτου ελληνικού συγγράμματος Ενδοκρινολογίας με την συνεργασίαν των Γ. Μαυρουδή, Γ. Τσουτσόπουλου, Κ. Παναγόπουλου, Σ. Δαμί­γου, Σ. Διαμαντόπουλου, Μ. Φούκα και Σπ. Τούμπη. Το καλο­καίρι του 1953 είναι έτοιμος ο πρώτος τόμος. Την εποχή εκείνηη Ενδοκρινολογία δεν αναγνωριζόταν ακόμη σαν ξεχωριστή ιατρική ειδικότητα κι οι ελληνικές πηγές ήταν ανύπαρκτες.

Η «Ενδοκρινολογία »λοιπόν του Γρ. Λαμπράκη ήταν πρω­τοποριακή. Σαν βιβλίο σέβεται τον αναγνώστη σε μιαν εποχή που η επιστημονική γνώση μεταβιβάζονταν μόνο με «σημειώ­σεις» συνήθως γραμμένες στο πόδι και την υποχρεωτική αγο­ρά αρκετές φορές άχρηστων και πεπαλαιωμένων συγγραμμάτων κάποιων καθηγητών. Ο Λαμπράκης διατηρεί στο βιβλίο του την ευπρέπεια των ξένων προτύπων του. Στη βιβλιογραφία του περιέχονται 377 τίτλοι οι περισσότεροι ξενόγλωσσοι. Η«Ενδοκρινολογία» διακρίνεται για την πρωτοποριακή πλού­σια εικονογράφηση που πολλές φορές είναι έγχρωμη σε μιαν ε­ποχή που η πολυχρωμία ήταν τολμηρή ακόμη και για έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας.

Ο πρώτος τόμος που αναφέρεται στην Υπόφυση, Υποθά­λαμο, Θυρεοειδή, είναι αφιερωμένες «εις την ιεράν σκιάν του διδασκάλου Ιωάννου Κατσαρά, ευγνωμοσύνης ένεκεν» και κά­τω έχει τη φωτογραφία του καθηγητή με ιδιόχειρη αφιέρωσή του «εις τον λαμπρόν μου μαθητήν και σημερινόν συνάδελφον εις ένδειξιν ιδιαιτέρας τιμής ». Επίσης αφιερώνεται στον Γ. Ιω­ακείμογλου και τον αδελφό του Θόδωρο.

Ο Γ. Ιωακείμογλου στην εισαγωγή του γράφει μεταξύ άλ­λων.

«Το ανά χείρας βιβλίον πληροί εν κενόν της ελληνικής βι­βλιογραφίας η οποία υστερεί βεβαίως των σχετικών βιβλιογρα­φιών άλλων χωρών. Δια τούτο η προσπάθεια του συγγραφέως είναι αξία παντός επαίνου... Εύχομαι εις τον συγγραφέα να συμπληρώσει το έργο του και με άλλα κεφάλαια της Ενδοκρι­νολογίας κατά τρόπον σαφή και πλήρη όπως είναι και το δη­μοσιευόμενον τμήμα της Ενδοκρινολογίας ». Ο πρώτος τόμος κυκλοφόρησε τον Απρίλη του 1954 και το Γενάρη του 1955 επανεκδίδεται. Στον πρόλογο της Β' έ-κδοσης ο Γρ. Λαμπράκης σημειώνει:

«Η εις τόσο βραχύ χρονικόν διάστημα εξάντλησις της πρώτης εκδόσεως απεκάλυψεν ότι αρκετός αριθμός ιατρών και φοιτητών κατέχεται υπό του ζήλου να επιδοθεί εις την μελέ­την των μέχρι τούδε γνωστών επιτευγμάτων της Ενδοκρινολο­γίας ».

Ο Β' τόμος εκδίδεται το 1956 αφιερωμένος κι αυτός σ' ένα νεκρό,«Εις την Ιεράν Σκιάν του πατρός μου Γεωργίου Χρήστου Λαμπράκη δι όσα υπέρ εμού έπραξεν, ευλαβώς αφιερούται».

Σα να τον τραβούν περισσότερο οι νεκροί και το ακατάλυτο πια έργο τους. Σ' αυτόν ασχολείται με τον Θύμο, τους Παραθυ­ρεοειδείς, το Πάγκρεας και τα Επινεφρίδια και χρησιμοποιεί σαν πηγές 231 κείμενα και πάλι τα περισσότερα ξενόγλωσσα, Και στον Β' τόμο έχει την ίδια πλούσια έγχρωμη εικονογράφη­ση. Γλώσσα που χρησιμοποιεί και για τους δύο τόμους είναι η απλή καθαρεύουσα, η μόνη «ευπρεπής» για την επιστήμη σύμ­φωνα με τα τότε κρατούντα.

Λίγο πριν τον τραγικό του θάνατο ήταν έτοιμος κι ο τρίτος τόμος που δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Χρειάστη­κε σχεδόν μια δεκαετία για να γίνει νέα απόπειρα συγγραφής Ενδοκρινολογίας (Μπατρίνος 1973 και Κούτρας 1983) και για ν' αναγνωριστεί η Ενδοκρινολογία σαν ανεξάρτητη ειδικότητα το Δεκέμβρη του 1965.

Από ένα ανάτυπο που εκδόθηκε το 1949 και έχει για τίτλο «Επιστημονικές συζητήσεις δημοσιευθείσαι εις το Δελτίον της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών και εις το Δελτίον της Αθήνησι Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας. (Πρακτικά των ε­τών 1945, 1948, 1949»> βλέπουμε την οξύνοια του Γρ. Λαμπρά­κη που απαιτούσε η ιατρική να ερευνά τον άνθρωπο σαν ένα θαυμαστό σύνολο.

Στην συνεδρία της 14ης Οκτωβρίου 1948 επί της ανακοι­νώσεως του Γρ. Λαμπράκη «Πειραματικαί έρευναι επί του βιο­καταλυτικού ρόλου του βιταμινικού συμπλέγματος Β εις την ε­νέργειαν των ωοθηκικών ορμονών» ο Ν. Λούρος λέει:

«ο κ. Λαμπράκης είναι αξιέπαινος που ασχολείται με την εργαστηριακήν έρευναν. Ας μου επιτρέψει όμως να πω ότι αδί­κησε την ανακοίνωσή του με το διάβασμα και την έλλειψη προβολών των πινάκων του, που όπως τους επέδειξε δεν έγιναν αρκετά νοητοί. Νομίζω ότι θα έπρεπε οι νεώτεροι να φροντί­ζουν περισσότερο για την σκηνοθεσία της ομιλίας τους ώστε να την καθιστούν πιο ευχάριστη και νοητή στο ακροατήριο πράγμα που φυσικά αποτελεί κέρδος και για την επιστημονική ουσία και για τον ανακοινούντα... ».

Ο Πρόεδρος της Εταιρείας σχολιάζει:

«Χωρίς να έχω κατά νουν ουδέ κατ' ελάχιστον να θίξω τον ανακοινώσαντα  συνάδελφο κ. Λαμπράκην, τουναντίον τον συγχαίρω ως πρόεδρος της Εταιρείας δια το νεανικό ν και επι­στημονικόν ζήλον που επιδεικνύει μέχρι τούδε με τας πειραμα­τικάς του εργασίας δια την πρόοδον της Επιστήμης, διερωτώ­μαι εάν η Εταιρεία ημών είναι η μόνη νδεικνυομένη και κα­τάλληλος προς ανακοίνωσιν εργασιών τοιαύτης φύσεως. Αι πειραματικαί έρευναι του κ. Λαμπράκη αν και ανάγονται εις θέμα αφορών την Γυναικολογίαν εν τούτοις είναι φύσεως καθα­ρώς βιοχημικής...}).

Δευτερολογώντας ο Γρ. Λαμπράκης λέει.

«Ευχαριστώ τους κ.κ. συναδέλφους οι οποίοι έλαβον τον λόγον επί της ανακοινώσεώς μου.

Ακολουθούντες κ. συνάδελφοι το πνεύμα του Διδασκάλου μας καθηγητού κ. Γ. Μαυρουδή ότι η Μαιευτική δεν είναι μό­νον εμβρυουλκία και τοκετός, αλλά και βιολογία και ότι αι βιολογικαί εργασίαι με θέματα αφορώντα την Μαιευτικήν καιΓυναικολογίαν δέον πρωτίστως να ανακοινούνται εις την Εται­ρείαν μας ωρμηθήκαμεν και ανεκοινώσαμεν την μελέτην μαςτοιαύτην. Συμφωνούμεν με τον κ. Πρόεδρον εις το ότι καλόν θα είναι όπως εργασίαι ευρυτέρας σημασίας ανακοινούνται εις κοινήν συνεδρίασιν της ημετέρας και της Ιατρικής Εταιρείας... }).

Σ' αυτό το διάλογο βλέπουμε τη σιγουριά του νέου ερευνη­τή που πειραματίζεται σ' έναν κόσμο απίστευτα πλατύ που πι­στεύει πως έχει καθήκον να λύσει κάθε γρίφο του. Αναρωτιό­μαστε που θάφτανε στην επιστημονική του ανέλιξη ο Γρ. Λαμ­πράκης αν δεν τον σταματούσε ο θάνατος.

Στο ίδιο τεύχος από το «Δελτίον της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών Πρακτικά έτους 1945 Οκτώβριο - Δεκέμβριο, επί της διαλέξεως Ν. Λούρου «Κλινική της Γυναικείας Βιοκαταλυτι­κής γεννητικής ανωμαλίας». Ο Γρ. Λαμπράκης παρατηρεί:

«Επί της εξαιρετικής διαλέξεως του Σεβαστού μας διδα­σκάλου καθηγητού κ. Ν. Λούρου έχομεν να είπομεν τα εξής: Ο κ. Καθηγητής ορθώς έλεξεν ότι εφεξής δέον να εγκαταλειφθεί ο όρος «ωοθηκική ανεπάρκεια» και να αντικατασταθεί δια του όρου «Βιοκαταλυτική Γεννητική Ανωμαλία ». Συμφω­νούμεν απολύτως με τον Σεβαστόν καθηγητήν καθ' ότι πράγ­ματι ο όρος Βιοκαταλυτική Γεννητική Ανωμαλία είναι πλέον ε­πιστημονικός, πλέον ακριβής...

Είπεν επίσης ο κ. Λούρος ότι προς βελτίωσιν ή και άρσιν των εμέτων των εγκύων δυνάμεθα να χρησιμοποιήσωμεν τα ού­ρα της ιδίας της εγκύου γυναικός (ούρα πρωίας ως πλέον πλού­σια εις ορμόνας) και να χορηγήσομεν ταύτα υπό μορφήν υπο­κλυσμού. Βεβαίως αι εις τα ούρα ταύτα περιεχόμεναι ορμόναι δεν θα δράσουν τοπικώς, αλλά θα απορροφηθώσι και θα έλθουν εις την κυκλοφορίαν. Είναι γνωστό ότι πριν ή απεκκριθώσι ορ­μόναι, αι οποίαι πριν απεκκριθώσι ήσαν εις την κυκλοφορίαν δεν έδρασαν επί των εμέτων πως θα δράσουν όταν πάλιν έλ­θουν εις την κυκλοφορίαν δια του υποκλυσμού ; Διατί ενώ εις την πρώτην περίπτωσιν δεν έδρασαν έστω και βελτιωτικώς θα δράσουν εις την δευτέραν ; ».

Εδώ βλέπουμε πως ο Λαμπράκης, παρά τον σεβασμό που του ενέπνεε το κύρος του διδασκάλου του δεν δίσταζε να εκ­φράσει τις επιφυλάξεις του και να κρίνει τις επιστημονικές επι­λογές που τότε θεωρούντο αλάνθαστες.

ΠΡΩΤΑ ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΣ

              ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΟΞΥΔΕΡΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ

Η δίψα των ανθρώπων για την ειρήνη ξεπηδά απ' την ίδια την ύπαρξη του πολέμου. Κι όμως εδώ και 7.000 χρόνια η ειρή­νη δεν είναι παρά ένα ασταθές διάλειμμα ανάμεσα σε δύο πο­λέμους. Ο Ξενοφών πίστευε πως ο πόλεμος είναι φυσικός και αναγκαίος κι ο Ηράκλειτος έφτασε να τον ονομάσει «πατέρα των πάντων ». Για χιλιάδες χρόνια οι λαοί ζούσαν σύμφωνα με το ρωμαϊκό κανόνα «αν θες την ειρήνη προετοίμαζε τον πόλε­μο ». Ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χόμπες πίστευε πως κοινω­νία σημαίνει «πόλεμος κατά πάντων» και ολάκερη στρατιά φι­λοσόφων και ηθικολόγων της θεολογίας πάσχισε να πείσει τους ανθρώπους πως ο πόλεμος δεν είναι απλά αναγκαίο κακό αλλ' αντίθετα χρησιμεύει ασκώντας τον άνθρωπο σε αρετές ό­πως η πίστη κι η αυτοπάρνηση.

Ωστόσο σε κάθε ιστορική εποχή στη φιλοσοφία και λογο­τεχνία βλέπουμε ξεκάθαρα τα χνάρια της πανανθρώπινη ς δί­ψας για την ειρήνη. Ο Ηρόδοτος, ο Αριστοφάνης, οι μεγάλοιμας τραγικοί, επισημαίνουν τα δεινά του πολέμου, ενώ αργότε­ρα ο "Ερασμος, ο Ουίλλιαμ Πεν και ο Κάντ πάσχισαν να βρούντρόπους για την παγίωση μιας διαρκούς ειρήνης. Ο Τολστόιπου τόσο παραστατικά διέσωσε τη φρίκη της ναπολεόντιας εκ­στρατείας φαίνεται πως πίστευε πως ο πόλεμος είναι σαν φυσι­κό φαινόμενο. Κανείς δεν μπορεί να τον εμποδίσει μήτε κι οι ί­διοι οι πρωταγωνιστές του.

Οι φρικαλεότητες του Α. παγκόσμιου πολέμου είχαν σαν αποτέλεσμα τη γενική καταδίκη του. Τα υπουργεία Πολέμου μετονομάζονται σε υπουργεία Αμύνης. Ο κόσμος φαινόταν να πιστεύει πως άρχιζε πια η εποχή της ειρήνης και μικροί πυρή­νες ειρηνιστών ξεφυτρώνουν παντού. Μα αυτό δεν ήταν αρκε­τό. Ο Β" Παγκόσμιος πόλεμος διέψευσε το όνειρο. Με το τέλος του το διεθνές δίκαιο αναγκάζεται να αντιστραφεί. Τη θέση του δόγματος για το «δικαίωμα του κράτους να κάνει πόλεμο» παίρνει «η υποχρέωση του κράτους για ειρήνη». Η φρίκη της χρήσης των πρώτων πυρηνικών βομβών έθεσε την ανθρωπότη­τα μπροστά σε νέο δίλημα. Δεν είναι πια πόλεμος ή ειρήνη, μαειρήνη ή εξαφάνιση του ανθρώπινου γένους.

Όμως αυτές είναι σκέψεις που πολύ λίγοι τις έκαναν τα πρώτα χρόνια μετά τη νίκη των συμμάχων κατά του ναζιστι­κού φασισμού. Οι αρχηγοί των κρατών ήταν απασχολημένο ιμε τη μοιρασιά κι ο λαός, νικητές κι ηττημένοι, προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές του πολέμου. Ειδικά εδώ, στην Ελλά­δα, ο εμφύλιος παράτεινε κι ακόμη πιο πικρά τα δεινά του πο­λέμου.

Στην αρχή τα κινήματα ειρήνης αντιμετωπίζονται με δυ­σπιστία. Ήταν τα χρόνια του ψυχρού πολέμου κι οι στρατιωτι­κοί έτρεφαν ακόμη αυταπάτες για την νίκη που θα πετύχαιναν με το «πρώτο πλήγμα» μιας «καθαρής» ατομικής βόμβας. Ή­δη από το 1957 ο Edard Teller παρουσίασε στον πρόεδρο Eisen­hower την χρήση ατομικής βόμβας σαν «έγκλημα κατά της αν­θρωπότητας» .

Όμως αυτά ήταν στρατιωτικά μυστικά και ελάχιστοι,στην πλειοψηφία τους επιστήμονες, επεσήμαναν στους απλούς ανθρώπους τον τεράστιο κίνδυνο. Το ειρηνιστικό κίνημα κα­ταλάβαινε πια την ανάγκη για την αφύπνιση των εφησυχασμέ­νων συνειδήσεων που πίστευαν πως εξαντλούσαν το δημοκρα­τικό τους δικαίωμα με τη ψήφο. Οι ειρηνιστικές εκδηλώσεις πήραν μαχητικό χαρακτήρα σε μιαν εποχή που οι μάζες άρχι­σαν να συνειδητοποιούν την κοινή μοίρα της ανθρωπότητας. Χρειάστηκαν πολλοί αγώνες για να φτάσουμε σήμερα να δια­κηρύσσουμε τον διάλογο σαν το μόνο μέσον επίλυσης των δια­φορών. Την εποχή που ζούσε ο Λαμπράκης μια τέτοια άποψη θα χαρακτηριζόταν προδοτική. Η συμβίωση κρατών με διαφο­ρετικά οικονομικοκοινωνικά συστήματα ήταν πολύ προωθη­μένη άποψη. Και την δεκαετία του 60 στην Ελλάδα η εθνική μας επιβίωση ταυτιζόταν για το κράτος με τα ΝΑΤΟικά συμ­φέροντα.

Όπως είδαμε ο Λαμπράκης απ' τα χρόνια της Κατοχής πάσχιζε να διατηρήσει ζωντανά τα δώρα της ειρήνης, την υ­γεία, τον αθλητισμό. Είδαμε πως ακόμη και τον αθλητισμό δεν τον έβλεπε παρά σαν το σημείο επαφής των λαών και σαν προ­σέγγιση μεταξύ πολιτισμών, ιδεολογιών κι ατόμων. Η ολυμ­πιακή ιδέα ήταν πάντα εχθρός τού πολέμου. .Ήταν λοιπόν φυ­σικό για το Λαμπράκη να πρωτοστατήσει στο κίνημα ειρήνης. Σαν βαλκανιονίκης, εγκαινιάζει τη δραστηριότητά του για την Ειρήνη συμμετέχοντας στην ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής για τη Βαλκανική συνεννόηση.

Η πολιτική του σταδιοδρομία δεν του χρησιμεύει παρά σαν βήμα για να προωθήσει τις ιδέες του για ειρήνη και κοινω­νική δικαιοσύνη. Δεν ανήκει στις τάξεις των πολιτευτών που κυνηγούν ασθμαίνοντας τα κόμματα εξουσίας προσδοκώντας κάποια οφέλη. Ο Λαμπράκης τάχθηκε με τους λίγους, εκεί­νους που πίστευε πως συμμεριζόντουσαν καλύτερα τις ανησυ­χίες του διατηρώντας όμως την ανεξαρτησία του σ' ένα κόμμα με παγιωμένες πολιτικές θέσεις. .Ήταν ιδεαλιστής κι όχι πολι­τικός. Γι' αυτό και αναλώθηκε στο βωμό των ιδεών του. Συμ­παραστεκόταν παντού όπου πίστευε πως κυβερνά τ' άδικο α­διάφορο ποιός ήταν το θύμα. Πάλευε για τους αγροτικούς για­τρούς, τους πλημμυροπαθείς και τους πολιτικούς εξόριστους. Πίστευε στην Παιδεία σαν παράγοντα ειρήνης και προόδου και εκτιμούσε τους μορφωμένους σε μιαν εποχή που η εργατική τά­ξη μεθυσμένη από την ίδια της τη δύναμη θεοποιούσε τη χειρω­νακτική απασχόληση υποβαθμίζοντας την πνευματική δύνα­μη. Ο Λαμπράκης ήταν και στην πολιτική πρωτοπόρος.

Στις εκλογές του 1956 ο Θόδωρος πολιτεύεται στον Πει­ραιά στις τάξεις της Δημοκρατικής .Ένωσης. Εκλέγεται βου­λευτής μα σε λίγους μήνες πεθαίνει από καρδιακή ανακοπή.

Για τον Γρηγόρη το χτύπημα είναι τρομερό. Στο πρόσωπο του αδελφού του πάντα έβλεπε τον συμπαραστάτη κι οδηγό. Σαν αθλητής κατάλαβε το χρέος του ν' αναλάβει τη σκυτάλη των πολιτικών αγώνων του.

Στις εκλογές του 1958 δεν έλαβε μέρος. Κατέβηκε όμως στην Τρίπολη όπου ήταν υποψήφιος στον συνδυασμό της ΕΔΑ ο ξάδελφός του Οδυσσέας Τσουκόπουλος και συμπαραστάθη­κε στην προεκλογική εκστρατεία. Και να πως είδαν οι εφημερί­δες της εποχής τη δράση του: «Η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ ΕΝΟΣ ΥΦΗΓΗΤΟΥ

Είναι εν προκειμένω χαρακτηριστικό το παράδειγμα ενός υφηγητού της Μαιευτικής που ήλθε από την Αθήνα με την ιδιό­κτητη κούρσα του και κυριολεκτικώς χάλασε τον κόσμο για να επηρεάσει τους ντόπιους εδώ υπέρ της ΕΔΑ. Και τι δεν έκα­νε. Χτυπούσε πόρτες, παρακαλούσε, ύστερα από το παράθυρο της κούρσας του πετούσε δέσμες από προκηρύξεις ή έβγαζε δε­κάρικους λόγους στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Τεγέα.

- Αδικημένος βλέπεις ο καημένος, μας έλεγαν εδώ, από την κοινωνία που τον έκανε υφηγητή, προσπάθησε όσον μπορούσε να την υπονομεύσει». (Ακρόπολις).

Είναι χαρακτηριστική η νοοτροπία της εποχής που ταύτιζε την κοινωνία με το κράτος κι αυτό πάλι με την εκάστοτε κυ­βέρνηση κι η άποψη πως η επιστημονική καταξίωση μόνο χα­ριστικά δίνεται σ' αυτό τον τόπο.

Αυτό το δημοσίευμα χρησίμευε σαν αφορμή για να καλέ­σουν τον Γρ. Λαμπράκη στην αστυνομία «για να του επιστή­σουν την προσοχή ».

Μετά τον θάνατο των γονιών του, στις εκλογές της 29 Οκτωβρίου 1961, ο Γρ. Λαμπράκης εκλέγεται βουλετής συνερ­γαζόμενος στον εκλογικό συνδυασμό του ΠΑΜΕ στον Πει­ραιά. Στην εκλογική αναμέτρηση αυτών των εκλογών, που κα­τηγορήθηκαν από την αντιπολίτευση για «βία και νοθεία», ό­πως φαίνεται απ' τους επίσημους καταλόγους της Βουλής ηΕΡΕ είχε πάρει 56.564 ψήφους, η Ε.Κ. 39.900 και το ΠΑΜΕ29.150. Πρώτος από τον συνασπισμό ΠΑΜΕ βγήκε ο Αντ. Μπριλλάκης με 14.618 ψήφους. Ο Λαμπράκης βγήκε δεύτερος με 2.559 ψήφους. Η μεγάλη διαφορά ψήφων με τον Μπριλλά­κη, που πήρε περισσότερους σταυρούς και από τον προπορευ­όμενο της ΕΡΕ Ανδριανόπουλο, τον είχε στεναχωρήσει, όπωςυποστηρίζουν συγγενείς του γιατί πίστευε πως έγινε πριμοδότη­ση άπό την ΕΔΑ στον πρώτο εκλεγμένο. Στο απόσπασμα τουημερολογίου του, που περιέχεται στο βιβλίο του Κ. Πορφύρηδεν περιέχεται το όνομα του πρώτου βουλευτή.

Το απόσπασμα γράφει:

         «Στις ΙΟ το πρωί πήγαμε πάλι στα γραφεία της ΕΔΑ για να

μετρήσουμε τους σταυρούς. Από τις αθροίσεις σιγά σιγά προ­πορεύομαι και τελικά έρχομαι δεύτερος με 2.582. Τρίτος οΒουλόδημος και τέταρτος ο Σαπουνάκης.

- Βγήκα βουλευτής. Χάρηκα πολύ. Πήγα κι άναψα κερί στη μνήμη της μητέρας μου που πάντα έλεγε στην προσευχή της. - Παναίτσα μου, ελέησέ το, βοήθησέ το, κονόμησέ το».

Μετά λίγες μέρες μεγάλες πλημμύρες καταστρέφουν τον Πειραιά. Ο Λαμπράκης με αντλίες πηγαίνει στα Καμίνια προ­σπαθώντας να βοηθήσει τη φτωχολογιά. Ο διοικητής του Α­στυνομικού τμήματος τον βρίζει και τον συλλαμβάνει γιατί «διαταράσσει την τάξη ». Πριν ακόμη παρουσιαστεί στη Βουλή συναντιέται με τον υφυπουργό Δαβάκη ο οποίος τον καθυσύ­χα σε ότι «επέπληξε τα παρεκτραπέντα όργανα και του συνέ­στησε φιλικά ν' αποφεύγει τις έριδες μαζύ τους» !!..

Μέσα σ' ένα μήνα ο Λαμπράκης ακούραστος συμπαρα­στέκεται σε δίκες πολιτικών κρατουμένων και διαμαρτύρεται για την νομιμότητα των εκλογών.

Στις 7-12-61 υπέβαλε την πρώτη του ερώτηση στη Βουλή. Θέμα της: η ενίσχυση των αγροτικών γιατρών.

Στη διάρκεια της πολιτικής του δράσης δύο φορές τραυ­ματίστηκε, τη μια από την αστυνομία έξω από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και την άλλη σε επεισόδιο που έγινε μέσα στη Βουλή! !

Όμως ο Λαμπράκης δεν επηρεάζεται. Δεν οπισθοχωρεί ούτε και τότε που τα κακά μαντάτα πυκνώνουν, που όλα τα ση­μάδια τον προειδοποιούν σα σε σελίδες κλασσικής τραγωδίας.

Η αδελφή του η Μαργώ του έγραφε λίγες μέρες μόνο μετά την εκλογή του:

«Γληγόρη, Τα μάτια του σαραντατέσσερα από τα κακά μάτια που καταλαβαίνεις πως σε πολιορκούν. Ποτέ μόνος μην περπατάς. Ο κόσμος είναι φθονερός. Πρόσεξε. Χόρτασε η καρδιά μας φαρμάκια, χαλασμούς εις όλα μας τα αδέλφια ».

Όμως ο Λαμπράκης δεν ακούει τη φωνή της Σίβυλλας. Σαν γιατρός και υπεύθυνος πολίτης καταλαβαίνει ότι η ειρήνη πρέπει να προστατεύεται με κάθε μέσον και διαβλέπει τον κίν­δυνο με την εγκατάσταση των πρώτων πυρηνικών κεφαλών τύ­που Πολάρις στη Μεσόγειο. Οι συνέπειες της χρήσης των πυ­ρηνικών όπλων έχουν γίνει γνωστές σε όλους και προ πάντωνστους γιατρούς που. νοιώθουν ανήμποροι μπροστά στον και­νούργιο αυτό εχθρό που μόνη της η ανθρωπότητα στρέφει εναν­τίον της.

Ο Λαμπράκης ζυμωμένος με τον αθλητισμό στην παγκό­σμια συναδέλφωση είναι από τους πρώτους που καταδικάζει τη βία, κάθε βία, σαν μέσο επίλυσης των διαφορών. Η χριστια­νική του αγωγή τον κάνει να βρίσκει μέσα απ' τα ευαγγελικά κείμενα την αιτιολόγηση των προσπαθειών του. «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί ότι αυτοί υιοί θεού κληθήσονται» λέει αυτός ο «επι­κίνδυνος αριστερός» σε μιαν εποχή που η Αριστερά ταυτιζόταν με την αθεία.

Ήδη στον πρώτο του προεκλογικό λόγο στον Πειραιά έλε­γε:

«Αγαπητοί φίλοι,

Κατεβαίνουμε στις εκλογές με δύο κύριες επιδιώξεις: την Ειρήνη. και την Δημοκρατία.

Θέλουμε την Ειρήνη για να μη γίνουν βάσεις πυραύλων και καταστραφεί η Ελλάς. Θέλουμε την Ειρήνη για να έχουμε φιλι­κές σχέσεις με τους λαούς των γειτονικών μας βαλκανικών χωρών. Και θέλουμε πραγματική Δημοκρατία για να υπάρξει ι­σοτιμία, ισονομία και δικαιοσύνη ανάμεσα σ' όλους τους πο­λίτες ανεξαρτήτως πολιτικών φρονημάτων. Θέλουμε τη Δημο­κρατία για να σταματήσουν, οι συλλήψεις, οι εξορίες, τα τρίτα ψηφίσματα. Θέλουμε την Δημοκρατία, για ν' αναγνωριστεί επί τέλους το ωραιότερο κατόρθωμα του ελληνικού λαού, η ηρωι­κή μας Εθνική Αντίστασις εναντίον των Ιταλογερμανών φασι­στών και των ντόπιων συνεργατών τους ».

Τούτος δεν είναι λόγος πολιτικού, μα η παντοτεινή ευχή κάθε αγωνιστή. Κι αν κάμποσα απ' όσα εύχεται σήμερα έχουν γίνει πράξη τούτο οφείλεται σ' ανθρώπους σαν κι αυτόν που βάδιζαν ολόρθοι στην ανηφόρα αψηφώντας του κακού τα βό­λια ή και πέφτοντας σαν το καλούσε η Μοίρα. Και ο αγώνας τους αυτός ποτέ δεν θα τελειώσει γιατί Δημοκρατία κι Ειρήνη είναι αξίες ευαίσθητες που κάθε γενιά και κάθε θνητός καλεί­ται να τις υπερασπιστεί για να τις κληρονομήσει στο Αύριο.

Στις 19 Μαρτίου 1962 αντιπροσωπεύει την Ελληνική επι­τροπή για την διεθνή Ύφεση και Ειρήνη στο προπαρασκευα­στικό Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τον αφοπλισμό στη Βιέννη.

Στις 14 Ιουνίου 1962 παίρνει μέρος στο Α' Εθνικό Συνέδριο για την Ειρήνη και τον Αφοπλισμό και εκλέγεται αντιπρόεδρος της ΕΕΔ ΥΕ.

Σαν μέλος της Ελληνικής αντιπροσωπείας παίρνει μέρος στο Διεθνές Συνέδριο για τον αφοπλισμό στην Μόσχα (7-14 Ιουλίου 1962) όπου στο χαιρετισμό του λέει:

          «........ .Όλοι μας κάνουμε φλογερή έκκληση προς όλους

τους λαούς ν' αντικρύσουν κατάματα και με βαθειά συναίσθη­ση ευθύνης τον κίνδυνο του πυρηνικού πολέμου. .Ετσι το πιο φλέγον πρόβλημα είναι να τεθεί τέλος στις πυρηνικές δοκιμές στην ατμόσφαιρα στη γη και στη θάλασσα οι οποίες ασφαλώς θα είναι ολέθριες για την υγεία του ανθρώπινου γένους.

Ξέρουμε ότι απ' τους ατομικούς βομβαρδισμούς της Χιρο­σίμα και του Ναγκασάκι σκοτώθηκαν 150.000 Ιάπωνες, χιλιά­δες προσβλήθηκαν από ραδιενέργεια και πέθαναν και πεθαίνουν ακόμη απ' αυτήν. Έγκυες γυναίκες απέβαλαν ή έπαθαν κα­κοήθεις όγκους ,λευχαιμία, βαριές βλάβες των γεννητικών ορ­γάνων, ανίατες δερματοπάθειες κ.λπ.

Οι ιατροί της ελληνικής αντιπροσωπείας αισθάνονται ευ­τυχείς που συνεργάζονται με τους ιατρούς των άλλων χωρών εις το παγκόσμιο αυτό συνέδριο του αφοπλισμού και της ειρή­νης στη Μόσχα και πιστεύουν ότι βαδίζουμε προς την Ειρήνη για να ζουν οι άνθρωποι χωρίς πολέμους και χωρίς φόβους.

Ο ελληνικός λαός επιθυμεί τον γενικό αφοπλισμό και την ειρήνη και αγωνίζεται να δημιουργηθούν αποπυρηνικοποιημέ­νες ζώνες ιδιαιτέρως στη βαλκανική περιοχή όπου ζει).

Είναι εντυπωσιακή η ταυτότητα των απόψεων του Λαμ­πράκη πριν τόσα χρόνια με την φετινή έκκληση της IPPNW για παύση των πυρηνικών δοκιμών και με την ιδρυτική της Διακήρυξη. ΤΟ γεγονός αυτό προβάλει τον Γρ. Λαμπράκη σαν πρωτοπόρο του ειρηνιστικού ιατρικού κινήματος -και όχι μό­νο στη χώρα μας- και αυτό αποτελεί τιμή, μα και ευθύνη για κάθε έλληνα γιατρό.

Στις 4 Ιανουαρίου 1963 παίρνει μέρος στη Διεθνή Διάσκε­ψη των Κινημάτων για τον Αφοπλισμό στην Οξφόρδη. Μετά α­πό προτάσεις του Λαμπράκη η διάσκεψη ασχολείται με τα ζη­τήματα της αποπυρηνικοποιημένης ζώνης στα Βαλκάνια, της αντίθεσης του ελληνικού λαού στη δημιουργία πυραυλικών βά­σεων στην Κρήτη και με το ζήτημα των ελλήνων πολιτικών κρατουμένων.

Τον Απρίλη του 1963 παίρνει μέρος με τους Μ. Γλέζο, Λ.Κύρκο, Σπ. Λιναρδάτο στην πορεία ειρήνης του Πάσχα στο Ωλντενμάστον της Βρεττανίας, όπου και η αμερικανική πυρη­νική βάση.

Γι' αυτή την ενθουσιώδη πορεία έχει κρατήσει ημερολόγιο ο Γρ. Λαμπράκης:

«Έφθασα στο Λονδίνο το βράδυ της παραμονής της πο­ρείας. Είναι Μ. Πέμπτη. Βρέθηκα στο Κάουντυ Οτέλ δωμ. 416 όπου έμενε κι ο Γλέζος και ο Λ. Κύρκος. Τους άφησα στην πόρτα του δωματίου τους σημείωμα ότι ήλθα για την πορεία και έπεσα να κοιμηθώ. Στις 12 μεσάνυχτα μου χτύπησε την πόρτα ο Μανώλης, με φίλησε. «Τρέχω είπε να φέρω το Λεωνί­δα ». Κι ήλθαν. Τους έδωσα ένα πακέτο τσιγάρα, φιστίκια κι ε­φημερίδες σημερινές. Τις ξεφύλλισαν με αγωνία. Μου είπαν ό­τι θα σηκωθούμε στις 6.30 το πρωί Μεγ. Παρασκευή για να μας μεταφέρει το αυτοκίνητο στο Ωλντενμάστον απ' όπου θ' αρχί­σει η πορεία.

Πρώτοι θα είναι οι Ιάπωνες (μούπε ο Μανώλης) λόγω Χι­ροσίμας. Μετά ακολουθεί η ελληνική αντιπροσωπεία.

- Λόγω Μανώλη Γλέζου, είπα εγώ. Ο Μανώλης κατέβασε το κεφάλι και δεν απήντησε... Έφυγαν για να μου χτυπήσουν το τηλέφωνο και να ξυπνήσω το πρωί. Σαν χωριατόπαιδο δεν μπορώ να κοιμηθώ από αγωνία για την πορεία.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΩΛΝΤΕΝΜΑΣΤΟΝ - ΛΟΝΔΙΝΟΥ 12-15/4/63 Ιη ημέρα 19.200 μ. πορεία (12 μίλια).

            Εκκίνησις από Λονδίνο στις 8 το πρωί για Ωλντενμάστον.

Γενικός συναγερμός στο Λονδίνο για την πορεία. Οι δρόμοι προς τα εκεί πήχτρα.

Ώρα 12 μεσημέρι μπήκαμε στο Ωλντενμάστον όπου βρί­σκεται βάσις αγγλική κατασκευής ατομικών βομβών. Εδώ εί­ναι βάσις αμερικανική. Γι' αυτό ξεκινά η πορεία διαμαρτυρίας από εδώ.

Ώρα 12.15 Χιλιάδες ειρηνισταί σε αλώνια με χόρτο δίπλα στην ατομική βάση, με μαύρα πλακάτ με το όνομα του κάθε κράτους, το σήμα της ειρήνης και με τα συνθήματα κατά των βάσεων Κ.λπ. Ορχήστρες παίζουν. Διάφορες φυλές. Μια ομά­δα Κυπρίων τραγουδά ένα τραγούδι του Μίκη με Ισπανούς (πό­τε μάνα θα σε ιδώ). Ένα πανώ γράφει «-Πόσο θα περπατή­σουμε ;- Τέσσερεις μέρες. -Μόνον;»

Οι Κύπριοι και νέοι από όλες τις χώρες περιέρχονται τις τε­ράστιες αντιπροσωπείες και παίρνουν υπογραφές για να τις στείλουν κατά χιλιάδες στον Καραμανλή για να επιτρέψει την Μαραθώνεια Πορεία Ειρήνης. Όλοι κρατούν μαύρα πανώ και μαύρες σημαίες με συνθήματα για ειρήνη και αφοπλισμό. Στο μικρόφωνο μιλά συνεχώς με συνθήματα ο παπάς Κόλλινς. Οι περισσότεροι έχουν σάντουιτς και άλλα τρόφιμα για να βγάλουν πέρα την πορεία.

Η πορεία αποτελείται:

       α) Από τους ειρηνιστάς του Ηνωμένου Βασιλείου οι οποίοι ξεκίνησαν στη 1 μεσημ.

         β) Από το Διεθνές Τμήμα που περιλαμβάνει τις αντιπρο­σωπείες απ' όλο τον κόσμο και αναχωρούμε τώρα, ώρα 2. Δη­λαδή οι Άγγλοι περπατάνε τώρα και 1 1/2 ώρα. Σήμερα θα περπατάμε 9 χιλιόμετρα (6 μίλια). Οι .Ελληνες παρελαύνουν δεύτεροι στο διεθνές τμήμα με πρώτους τους της Χιροσίμα. Μετά από μας (4) οι Κύπριοι (100). Η φάλαγγα έχει τούτη τη στιγμή 6 χιλιόμετρα μήκος και είναι ξεκίνημα ακόμη. Ένα σύνθημα: «ο πόλεμος να γίνεται με βιβλία κι όχι με μπόμπες».

Οι προπορευόμενοι από μας Ιάπωνες της Χιροσίμα έχουν έναν με κίτρινα που χτυπά ρυθμικά ένα τύμπανο και μοιρολο­γάει θλιβερώτατα εμβατήριο για τους 200.000 που σκοτώθηκαν στο βομβαρδισμό. Το χτύπημα του τύμπανου και το μοιρολόι λέει: «Είμαι η αλήθεια και προσεύχομαι για την Ειρήνη του κό­σμου ». Αυτά έλεγε. Το δεξί του χέρι τόχει γυμνό και όπως χτυ­πάει το τύμπανο φαίνεται μια ουλή απ' το βομβαρδισμό της Χι­ροσίμα μεγέθους παλάμης.

Διατροφή: ψωμί κι ελιές και πορεία.

         Τούτη τη στιγμή βγήκαμε στην άσφαλτο με κατεύθυνση

προς το Λονδίνο. Αριστερά μας στο πλευρό του δρόμου που πάμε είναι η ατομική εργαστηριούπολις σε μήκος πολλών χι­λιομέτρων (!) και δίπλα παρελαύνουν οι Ειρηνισταί...

.Ένα πλακάτ γράφει: «Ένας κόσμος ελεύθερος από όπλα μπορεί να είναι ένας κόσμος ελεύθερος από πείνα».

Στο δρόμο μας ομάδες ομάδες ειρηνιστών με πλακάτ στέ­κονται στα πεζοδρόμια και μας χειροκροτούν, άλλοι κάθονται στα πλευρά του δρόμου μας φορούντες αντιασφυξιογόνες προ­σωπίδες, δείχνοντας τον αποτροπιασμό τους στον πόλεμο.

Άλλα πανό :

1) «Το καθήκον των Χριστιανών είναι να εργασθούν για την πλήρη διαγραφή του πολέμου».

2) Θέλετε τα παιδιά σας να ζήσουν ή να πεθάνουν; Γράφω περπατώντας.

         Εκατοντάδες οικογένειες έσερναν καροτσάκια που μέσα είχαν παιδάκια και τα οδηγούσαν στο δρόμο της ειρήνης. Συγ­κινητικό.

Στις 4 κάναμε στάση αναπαύσεως σ' ένα δάσος. Μας δώ­σανε ψωμί και ελιές και 1 καφέ. Στις 4.15 ξεκινήσαμε. Τώρα εί­ναι 6 1/2 μ.μ. και συνεχίζουμε την πορεία μας. Φτάσαμε στο τέρμα της Ιης ημέρας την πάλιν Ρέντινγκ* (150.000 κάτοικοι) μετά πορείαν 19.200 μέτρων. Σύνολον λαβόντων ειρηνιστών 15.000. Η φάλαγξ σε μήκος 6 χιλιομ. Προσωπικότητες μετέ­χουν 4 εργατικοί βουλευταί : "Άρθουρ Γκρίνγουντ, ΜίχαελΦουτ Χιού, Σίνδευ Σίλβερμαν και Στέφαν Σίγκλερ. Ο Τζων Μπέρναλ πρόεδρος του Παγκ. Συμβούλιου Ειρήνης, ο Κόλ­λινς, ο Στάνλεϋ Έβανς. Στη Δυτ. Γερμανία πήγαν 15' Αγγλοι δεν τους επέτρεψαν. Τους πέταξαν στο αεροπλ. Δεν δένανε την ζώνη, ο πιλότος... (δεν τελειώνει τη φράση).

ΠΟΡΕΙΑ 2ης ΜΕΡ ΑΣ

         Διαδρομή 32.000 μ. από Ρέντιγκ μέχρι Σλόου υπό άγρια βροχή. Μια ομάδα 2000 ειρηνισταί διέλυσαν καταυλισμό «πε­ριφερειακές κυβερνητικές έδρες» (κυβερνήσεις οι οποίες θ' α­ναλάβουν την κυβέρνηση των υπολειμμάτων της χώρας μετά α­πό τον ατομικό πόλεμο), Πήγαν λοιπόν μέσα στο στρατόπεδο 3.000 ειρηνισταί, οι οποίοι στο Μπερσάιρ κράτησαν ενός λε­πτού σιγή και 8 έμειναν μέσα για 24 ώρες. Οι της επιτροπής των 100 έχουν εθελοντάς κατασκόπους οι οποίοι τόμαθαν ».

Σ' ένα άλλο χαρτάκι συμπληρώνει:

         «Β' ημ. Ο κόσμος παντού χειροκρ. Κοιμήθηκαν κάτω από τέντες και επιταγμένα οικήματα. Έκανε πολύ κρύο. Διαδρομή 32 χιλιομ. (20 μίλια). Η Κύπρος και η Ελλάς αδελφωμένα τα πανό. Η πιο κεφάτη αντιπροσωπεία ». Και πιο κάτω σημειώνει: «Γκριμάο απειλείται να εκτελεσθεί, να πάμε στην ισπανική πρεσβεία ».

3η ΗΜΕΡ Α

         Ξεκινήσαμε 81/2 πρωί από το Σλόου... Στο δρόμο υπό βροχή 5.000 μέτρα όλο και προστίθεται κόσμος ενθουσιώδης και ιδία νέοι. "Άπειρες ορχήστρες, Σήμερα ήλθαν και 4 της Δυτ. Γερμανίας παρά την απαγόρευση.

4η ΗΜΕΡ Α

Απ' έξω στο Λόντον.

Στο χώρο που είμαστε φιγουράρει ένα τεράστιο πανό με έ­να δεινόσαυρο κι έγραφε: «ο Δεινόσαυρος είχε εξοπλιστεί απ'

*Σημ. Η πόλη Ρέντινγκ είναι γνωστή κι από το προοδευτικό ποίημα του Oscar WiIde «Η μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ».

τη φύση σαν αστακός. Για νάχει όμως λίγο μυαλό εξαφανίσθη» (Δηλ. και η ανθρωπότης θα καταστραφεί παρά τους εξοπλι­σμούς της διότι δεν έχει μυαλό να δει που την οδηγούν οι εξο­πλισμοί). Σημ. Υπάρχει πρόχειρο σχεδίασμα του πανό.

. Ταγματάρχης του ιαπωνικού στρατού (μιλιταριστής) όταν έπεσε η μπόμπα και καταστράφηκε όλη του η οικογένεια διέ­σχισε αφού ησπάσθη το βουδισμό τα 2/3 της Ασίας κηρύσ­σοντας.

Μου διηγείται ο μικρός: 100 αστυνομικοί στο Τούνελ (Σημ. εννοεί τον καταυλισμό της κυβέρνησης υπολειμάτων της χώρας που διαλύσανε οι ειρηνιστές). Αλλά δεν επέστρεψαν. Ε­χτύπησαν έναν δρομέα της ειρήνης. Τους είπαμε: «Είμαστε κατάσκοποι της ειρήνης και σας αποκαλύπτουμε. Ο λαός πλη­ρώνει και σεις φτιάχνετε. Αυτά που φτιάχνετε είναι προς το συμφέρον του λαού μας και των λαών; Ούτως ή άλλως να προ­βήτε εις αποκάλυψιν των όσων σας καταγγέλουμε ».

Είμαστε στην εκκίνηση απ' το Άκτον Γκρην 300.000 Τραγούδι Κυπρίων: «ο δικός μας ο πόλεμος θα είναι αλλιώς, δεν θα έχει σπαθιά και κανόνια ».

Συνέχεια περπατούμε μέσα στο Λόντον και πάμε στο Χάϋδ Παρκ. Χθες απηγορεύθη να κυκλοφορεί η Σάνιτυ (Σημ. εφημερίδα των ειρηνιστών). Σήμερα κυκλοφόρησε παράνομα και την πήρα.

Το πανό με τις λέξεις GRΕΕCΕ-ΕΛΛΑΣ κρατώ σ' όλη την πορεία της 4ης μέρας με τον βουλευτή Λεων. Κύρκο. Όταν φτάσαμε στο άγαλμα του Λόρδου Βύρωνα, ο Γλέζος είχε την έμπνευση να πάμε όλοι μας (σταματώντας 2 λεπτά από την πο­ρεία) και να ψάλλουμε τον Εθνικό Ύμνο. Πράγματι πήγαμε και τον τραγουδήσαμε 2 φορές τον Ύμνο.

         Ένας και μετά έξι οπαδοί του Μόσλεϋ λέγαν «Κάτω το Κίνημα της Ειρήνης », «Ζήτω ο πόλεμος », «θέλουμε μπόμπες ».

         Σύνολον πάνω από 100.000

Μέσα στο Λονδίνο η πορεία είχε μήκος 30 χιλιόμετρα. Η κεφαλή έφθασε στο Χάυδ Παρ κ στις 3 και η ουρά στις 8 και α­κόμη. Ενθουσιασμός, γλέντι, τραγούδι, κι ομιλίες στο Χάυδ Παρκ. Μίλησε ο Κόλινς, ο αρχηγός της πορείας, ο βουδιστής παπάς, που είπε πως έχει βαδίσει 50-60 χιλ. χιλιόμετρα. Φίλησε κατόπιν τον Κόλινς ο Μανώλης Γλέζος... ».

Εδώ σταματά αυτό το ζωντανό ημερολόγιο πορείας. Ο Λαμπράκης δε σταματούσε μήτε λεπτό να καταγράφει τις γε­μάτες παιδικό ενθουσιασμό εντυπώσεις του πασχίζοντας να κρατήσει για πάντα στη μνήμη του τούτες τις ανεπανάληπτες εμπειρίες ελπίδας.

         
         Μετά το Ωλντενμάστον ο Λαμπράκης ετοιμάζεται για την Α Μαραθώνεια Πορεία Ειρήνης.

         Η ημερομηνία σημαδιακή. 21 Απριλίου!! Τέσσερα χρόνια πριν το πραξικόπημα των συνταγματαρχών!

Η τοποθεσία που διαλέχτηκε, μιας κι η αμερικάνικη βάση τοποθετήθηκε δίπλα στον Τύμβο του Μαραθώνα, (δίπλα στο σύμβολο της αντίστασής μας στους ξένους εισβολείς !) έπαιρ­νε άπειρες διαστάσεις. έπαιρνε Ο Μαραθώνας είναι παγκόσμια πια το σύμβολο ενός αγώνα αντοχής, του δυσκολότερου, είναι ακόμη το χαρμόσυνο άγ­γελμα της νίκης λίγων Αθηναίων απέναντι σ' αναρίθμητους χρυσοντυμένους Πέρσες, είναι το ορόσημο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, μιας κι αν οι Έλληνες δεν χρησίμευαν σαν κυ­ματοθραύστης των ανατολικών λαών ο δυτικός πολιτισμός ποτέ δε θα γεννιόταν, αφού στηρίζεται εξ ολοκλήρου πάνω στις παρακαταθήκες του ελληνικού πνεύματος.

Ο Μαραθώνας σημαίνει ακόμη την άσβεστη επιθυμία για ζωή, μιαν επιθυμία που υπερνικά τον φόβο του θανάτου. Σημαί­νει την ετοιμότητα μπροστά στον κίνδυνο, μιας κι οι ταλαιπω­ρημένοι απ' τη μάχη Αθηναίοι τρέχοντας ξαναγύρισαν στην φαληρική ακρογιαλιά για να υποδεχθούν τα υπολείμματα του περσικού στόλου.

Πάνω απ' όλα η νίκη στον Μαραθώνα είναι μια νίκη ηθι­κή. Κατέρριψε το μύθο του αήττητου των Μήδων και προπάν­των στάθηκε ο θρίαμβος της νεογέννητη ς Δημοκρατίας γιατί αποκάλυψε πως η Δημοκρατία μπορεί ν' αναδείξει ικανούς στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες, να παρέχει αξιόμαχο στρατό, ν' αντιστέκεται στις εσωτερικές τριβές και να εξασφα­λίζει μακροχρόνια ειρήνη.

Ο Μαραθώνας από το 1963 σημαίνει και Λαμπράκης. Ό­λοι οι προηγούμενοι συσχετισμοί σαν την αιχμή του βέλους συμπυκνώνονται πια σ' αυτό το όνομα και στοχεύουν την Ειρή­νη με την υπομονή και αντοχή ενός μαραθωνοδρόμου, την ε­τοιμότητα ενός οπλίτη, τη στρατηγική δεινότητα του Μιλτιά­δη, την ορμητικότητα και την αυτοθυσία του Κυναίγειρου, και πάνω απ' όλα με την επίγνωση των στόχων που μόνον η Δημο­κρατία χαρίζει στους πολίτες της.

Ο Λαμπράκης συναισθηματικός όπως πάντα ζητά και κρατά το ελληνικό λάβαρο της πορείας του Ωλντενμάστον.

Όμως τα χρόνια στην Ελλάδα είναι δίσεκτα. Η αστυνομία κάνει έφοδο στο σπίτι του Λαμπράκη (Ηπείρου 1) όπου και στεγαζόταν η Επιτροπή Ειρήνης και κατάσχει το λάβαρο ελπί­ζοντας να ματαιώσει έτσι την πορεία.

          Ο Λαμπράκης όμως αντιδρά αποφασιστικά. Κυριολεκτι­κά εισβάλει στο αστυνομικό τμήμα και αποσπά το πανό.

          Την ημέρα της πορείας η εξουσία παραθέτει ένα σκληρό α­στυνομικό μηχανισμό απέναντι σε άοπλους ειρηνιστές οδοιπόρους. Νέοι, γέροι και παιδιά, ανώνυμοι κι επώνυμοι με την ελ­πίδα ενός αναίμακτου αύριο. Ανάμεσά τους ο συγγραφέας Στρατής Δούκας, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μίνως Αργυράκης, ο Αλέκος Αλεξανδράκης, η Αλίκη Γεωργούλη κ.ά.

Ήταν ένα συννεφιασμένο πρωινό. Σε λίγο άρχισε να ψιλο­βρέχει. Κανείς όμως δεν άφηνε τη θέση του, λες κι είχε ακινη­τοποιηθεί ο χρόνος. Η αστυνομία άρχισε τις συλλήψεις. Στό­χος της. Κανείς να μη φτάσει στον Τύμβο.  .

Ο Λαμπράκης με την ασπίδα του βουλευτικού του αξιώμα­τος καταφέρνει με τ' αυτοκίνητό του να περνά έναν ένα τους α­στυνομικούς κλοιούς. Στην αρχή τον συντροφεύουν και η γυ­ναίκα του, η κα Λιναρδάτου κι ο Κύπριος ποιητής Τεύκρος Αν­θίας. Όμως στη στροφή της Ραφήνας οι αστυνομικοί τους κα­τεβάζουν απ' το αυτοκίνητο κι ο Γρηγόρης συνεχίζει μόνος του.

Σήμερα που συνηθίσαμε τις πορείες και διαδηλώσεις βρί­σκουμε γελοίο τον πανικό του κράτους μπροστά σε λίγους 0­νειροπόλους. Ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός σε θέση μά­χης. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις σ' ολόκληρη τη διαδρομή κι ένα περιπολικό του πολεμικού ναυτικού ν' αρμενίζει στη Ρα­φήνα ! Κι όλα αυτά για ν' αντιμετωπίσουν τι ; Το σιγανό τρα­γούδι της ελπίδας, το βροντερό σάλπισμα της Ειρήνης. Τώρα, για πάντα.

8 Π.μ. Στον Τύμβο ο Λαμπράκης περνά ορμητικά ανάμε­σα στους αστυνομικούς και κυριολεκτικά τους δίνει διάλεξη για τ' αγαθά της Ειρήνης και της Δημοκρατίας. Μια απλή γυ­ναίκα η Ευφροσύνη Πολυχρόνη εκμεταλλεύεται τη σύγχυση για ν' ανέβει και ν' αποθέσει ευλαβικά λίγα λουλούδια στον Τύμβο, υπογραμμίζοντας πως πάντα και παντού γυναίκες πρωτοστα­τούν για την υπόθεση της Ειρήνης, γυναίκες περιφρουρούν την Ειρήνη, από τη Λυσιστράτη ως τις μέρες μας, ίσως γιατί οι γυ­ναίκες είναι τα πρώτα θύματα αυτού του ανδρικού παιχνιδιού που παίζεται τόσους αιώνες ερήμην τους.

Αμέσως μετά την ακολουθεί ο Λαμπράκης, ένας μαιευτή­ρας γιατρός που ξέρει από πρώτο χέρι το μεγαλείο και την οδύ­νη που στεφανώνουν τη σπουδαιότερη ανθρώπινη διαδικασία στη γη, τη γέννα ενός νέου ανθρώπου. Ανεβαίνει στον Τύμβο και καθώς κατεβαίνει ξεδιπλώνει ένα μαύρο πανί, (το λάβαρο του Ωλτντενμάστον) με άσπρα γράμματα που συνθέτουν το πιο ανατρεπτικό σύνθημα, τη λέξη ΕΛΛΑΣ και δεξιά κι αριστερά το σήμα του πυρηνικού αφοπλισμού, το σήμα της Ειρήνης.

- Ζήτω η Ειρήνη, Ζήτω η Δημοκρατία, φωνάζει ο Λαμ­πράκης με την επιβλητική φωνή του. Αυτή τη στιγμή ο ελληνι­κός λαός πραγματοποιεί συμβολικά την πορεία Ειρήνης.

Μόλις συνήλθαν οι χωροφύλακες από την έκπληξη τρέ­χουν να του πάρουν το λάβαρο ενώ μερικοί πιο θερμόαιμοι αν­τιδρούν με φιλοπολεμικές ιαχές.

Ο Λαμπράκης αντιστέκεται.

- Αυτό το λάβαρο είναι ιερό, φωνάζει. Δεν έχετε δικαίω­μα να το πάρετε.

         Για μισή ώρα αυτός ο άοπλος άντρας πάλευε μ' ένα τσούρ­μο χωροφύλακες για να κερδίσει το λάβαρο και το κέρδισε.

Περπατά γοργά μ' ανοιχτό το μυριάκριβο τρόπαιο και φω­νάζοντας «Ζήτω η Ειρήνη» στους λιγοστούς φίλους που κατά­φεραν να περάσουν και να τον ακολουθούν.

Στη στροφή της Ραφήνας πενήντα αστυνομικοί ορμούν ξανά, να του πάρουν το λάβαρο. Ξανά ο Λαμπράκης αντιστέ­κεται μέχρι που το λάβαρο αρχίζει να ξεσχίζεται. Αργότερα θα πεί:

- Δε μου το πήραν. Εγώ το παρέδωσα. Και πραγματικά ε­κείνος το παρέδωσε στην χωροφυλακή Ραφήνας για να μη κα­ταστραφεί. Γιατί στο ίδιο σημείο ήταν συγκεντρωμένοι και πα­ρακρατικοί τραμπούκοι που σε λίγο όρμησαν και τον κακο­ποίησαν με την ανοχή της χωροφυλακής και μπροστά στους δημοσιογράφους.

Όμως τελικά ο Γρηγόρης ξεφεύγει και συνεχίζει με λίγους μαραθωνοδρόμους την πορεία. Οι δημοσιογράφοι τους ακο­λουθούν και δέχονται επιθέσεις από την χωροφυλακή που δεν επιζητεί δημοσιότητα σ' αυτή την πορεία.

Φθάνουν στον Πικέρμι κοντά στις 10 Π.μ. Στον τάφο των πατριωτών που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, ο Λαμ­πράκης ζητά από τον επικεφαλής αξιωματικό να καταθέσουν λίγα λουλούδια. Εκείνος δεν αρνείται, μερικοί όμως χωροφύ­λακες αρπάζουν τα λουλούδια και τα σκορπούν βρίζοντας χυ­δαία. Ο Λαμπράκης κι όσοι τον ακολουθούν κρατούν ενός λε­πτού σιγή στη μνήμη κείνων που χάθηκαν για τη λευτεριά της Ελλάδας.

Μετά τις 10 Π.μ. η χωροφυλακή συλλαμβάνει τους λίγους μαραθωνοδρόμους που τον περιστοιχίζουν και κρατά τους δη­μοσιογράφους σε απόσταση. Ο Λαμπράκης συνεχίζει μόνος. Έχει διανύσει 14 χιλιόμετρα. Εκεί τον συλλαμβάνουν με διατα­γή εισαγγελέα.

- Θα συλληφθείτε διότι υπάρχει το ενδεχόμενον να δια­πραχθεί έγκλημα εις βαθμόν κακουργήματος, του είπε το όργανο της τάξης πριν επιβιβασθεί βιαίως στο περιπολικό.

Έγκλημα; Από ποιόν; Ενάντια σε ποιόν;

Τον κράτησαν τρεις ώρες. Την ώρα που έφευγε σκονισμέ­νος και ταλαιπωρημένος, ένας αστυνομικός με πολιτικά τον ρώτησε:

         - Μπας και δεν έχει λεφτά και γι' αυτό τα κάνεις όλα τού­τα;

- Δυστυχισμένε, τ' αποκρίθηκε ο Λαμπράκης. Εγώ βγά­ζω απ' τη δουλειά μου πολλά λεφτά. Όμως αγωνίζομαι για την ειρήνη και τη δικαιοσύνη. Αγωνίζομαι και για σένα.

       Σε λίγη ώρα βρισκόταν στα γραφεία της Επιτροπής Ειρήνης και τηλεγραφούσε.

         «Πόθος δημοκρατικού λαού μας δια πορείαν Ειρήνης Μα­ραθών - Αθήναι επραγματοποιήθη... ».

Την άλλη μέρα η φωτογραφία του Λαμπράκη με το λάβα­ρο ανοιχτό σα χελιδόνι έτοιμο να σπαθίσει, σα Σταυρωμένος έ­κανε το γύρω του κόσμου. Ο Μαραθώνας σημαδευόταν ξανά με μια νέα νίκη, παγκόσμια, ειρηνική.

                                                     ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ

Στις 22 Μαΐου 1963 ο Λαμπράκης μιλά στη Θεσ/νίκη το κύκνειο άσμα του για την Ειρήνη.

Για τη δολοφονία του έχουν γραφτεί πολλά. Ουσιαστικά η βιβλιογραφία γύρω απ' το Λαμπράκη εξαντλείται στα γεγονό­τα γύρω από τον θάνατό του. Η περίφημη «υπόθεση Λαμπρά­κη» που συγκλόνισε το πανελλήνιο και ξεσκέπασε τ' αρρω­στημένο πρόσωπο μιας εξουσίας κατ' επίφασιν δημοκρατικής, που μετά το βιβλίο «Ζ» του Βασιλικού έγινε ταινία με παγκό­σμια προβολή, τραγουδήθηκε μες απ' τα τραγούδια του Μ. Θε­οδωράκη, έγινε ποίηση, εικόνισμα, μοιρολόι και λαϊκή ζωγρα­φιά.

Εικοσιπέντε χρόνια μετά το θάνατό του κι ακόμη κανείς δε μπορεί να μιλήσει με σιγουριά για τους αληθινούς ενόχους μιας εποχής σημαδεμένης από πολιτική μισαλλοδοξία.

Ο θάνατός του στάθηκε το επιστέγασμα μιας ηρωϊκής ζω­ής, η κορύφωση τόσων αγώνων, η απαρχή των προβληματι­σμών κι η ανατολή του ειρηνιστικού κινήματος στη χώρα μας.

Το ψυχομάχημά του θαρρείς βγαλμένο απ' τα δημοτικά μας τραγούδια. Για εκατό ολάκερες ώρες πολέμαγε σαν το Δι­γενή το Χάρο. "Όλη η Ελλάδα θεατής σ' αυτό τον τιτάνιο αγώ­να. "Όλοι με την ελπίδα πως, δε γίνεται, δε μπορεί πάντα να νι­κά ο χάρος.

Σύσσωμος ο ιατρικός κόσμος συμμάχησε στο πλευρό του αντρειωμένου του. Κι όμως απ' την αρχή το ήξεραν πως ο θάνατος είχε σφραγίσει για πάντα τούτο το κορμί το ξεχωριστό, το ζυμωμένο με την πάλη των σταδίων, το νικηφόρο στους α­γώνες αντοχής, τούτη την ψυχή την ανίκητη στα ψηλά πετάγ­ματα.

Ο Δώρος Οικονόμου, ο καθηγητής Νίκος Καβατζαράκης, κι ακόμα οι Αναστόπουλος και Σφουγγάρας στην αρχή κι έπει­τα οι Ντοτ, Σλίκωφ, Πετόφσκι, μια διεθνής συμμαχία γιατρών σηκώνουν ανήμποροι τα χέρια.

« Ήταν ουσιαστικά νεκρός λίγο μετά τον τραυματισμό του» θα πει ο βρετανός καθηγητής Ντοτ. Κι όμως και σε μας, τους γιατρούς η ελπίδα τυφλώνει τη λογική μπροστά στη μάχη της ζωής με το θάνατο. Και πάντα η μικρή κι αβέβαιη, η ελάχι­στη πιθανότητα ενός οργανισμού ανθεκτικού προβάλει να μας συνεπάρει σ' ένα παιχνίδι υπερφυσικών δυνατοτήτων που μοιά­ζει περισσότερο με πίστη παρά μ' επιστημονική σκέψη. Απ' τις22 ως τις 27 Μαΐου πέρασαν εκατό ώρες αγωνίας και προβλη­ματισμού για όλους. Κι έπειτα ήλθε το τέλος, αδυσώπητο, απο­καλυπτικό.

Η νεκροτομή που τόσο συζητήθηκε στη δίκη έγινε από τους Καβατζαράκη, Συμεωνίδη, Καψάσκη. Οι αρχές προσπά­θησαν ν' αποφύγουν τη δημόσια ταφή. .Όπως διηγείται ο εξά­δελφός του Οδ. Τσουκόπουλος ενώ ακόμη ο Γρηγόρης χαρο­πάλευε κι ενώ τον φύλαγαν με βάρδιες για το φόβο νέας δολο­φονικής απόπειρας εναντίον του ο στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης συγκέντρωσε τους εξουθενωμένους συγγενείς του σ' ένα δωμάτιο και πάσχιζε να τους πείσει να υπογράψουν τη μεταφορά του πτώματος μ' ελικόπτερο και την ταφή του στην Κερασίτσα. Ο Τσουκόπουλος ειδοποιήθηκε έγκαιρα και κυριολεκτικά εισέβαλε στο δωμάτιο.

- Ντροπή σας είπε στο διοικητή. Ο άνθρωπος δεν πέθανε ακόμη. Κι έπειτα μόνη αρμόδια ν' αποφασίζει για την ταφή του συζύγου της είναι η κυρία Λαμπράκη.

Με τη δυναμική παρέμβαση του Τσουκόπουλου που σαν δικηγόρος ήξερε τι μπορούσε να διεκδικεί και με τη συγκατά­θεση της γυναίκας του, ο Γρ. Λαμπράκης είχε την κηδεία που του έπρεπε, την κηδεία ενός ήρωα. Η σορός του με το τρένο διέσχισε τη ραχοκοκαλιά της Ελλάδας και σε κάθε σταθμό έ­γινε αντικείμενο λατρείας. Κάτι σαν την περιφορά του Επιτα­φίου. Είναι ο αίρων τις αμαρτίες μας. .Όλοι τώρα νοιώθουν ντροπή, όλοι αναρωτιούνται που πορευόμαστε.

Η κηδεία του είναι από τις συνταρακτικότερες συγκεν­τρώσεις που έγιναν στην Αθήνα. Παλλαϊκό συλλαλητήριο. Οι πρεσβείες μας σ' όλο τον κόσμο κατακλύζονται με τηλεγραφή­ματα λύπης και διαμαρτυρίας. Ξένες αντιπροσωπείες τιμητικά φρουρούν το νεκρό.

Ο ιατρικός όμως κόσμος σιωπά. Καμιά οργανωμένη αν­τίδραση. Φαίνεται να θριαμβεύει η λογική του «Πήγαινε γυρεύ­οντας». «Οι επιστήμονες δεν πρέπει ν' ασχολούνται με τέτοια πράματα». Ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Ο καθηγητής της Παθ. Ανατομίας Δημ. Ελευθερίου που δε δίστασε από το αμφι­θέατρο να υπερασπιστεί τη μνήμη ενός τόσο λαμπρού συνα­δέλφου και ο οποίος δήλωσε:

«ο θάνατος του υφηγητού Γρ. Λαμπράκη έχει καταθλίψει τον επιστημονικόν και ιδιατέρως τον-ιατρικόν κόσμον. Είναι έ­νας θάνατος που δεν πρέπει να επαναληφθεί στον τόπο μας ».

Ο πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου Ι. Φλώ­ρος δήλωσε: «Η δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη έχει συνταρά­ξει ολόκληρον την χώραν μας ».

Και ο παλιός του καθηγητής, ο εισηγητής της υφηγεσίας του ο Ν. Λούρος δήλωσε: «ο θάνατος του Γρ. Λαμπράκη είναι ένα αφάνταστο γεγονός. Η δικαιοσύνη πρέπει να μιλήσει ».

Πλήθος ανθρώπων της Τέχνης και της επιστήμης ήλθαν να τιμήσουν τη μνήμη του και να ορκισθούν τη συνέχεια του α­γώνα του. Πλήθος οι νέοι, οι αυριανοί Λαμπράκηδες, η πρωτο­πορεία στους μελλοντικούς αγώνες για τη Δημοκρατία και την Παιδεία, η γενιά του 114, οι μαθητές που θα ονομαστούν μετά «παιδιά του Πολυτεχνείου» κι ανάμεσά τους ο πυρήνας των

γιατρών που θα ιδρύσει αργότερα την ΠΙΕΚΠΒΟ, παίρνοντας τη σκυτάλη μες απ' τα παγωμένα χέρια του.

         Όμως την πιο συγκλονιστική εικόνα την συνέθεσε το πλή­θος με την πονεμένη αυτοσυγκράτηση. Ο τσέχος Χούσεκ είπε:

«Μου έκανε εντύπωση η αυτοπειθαρχία που είναι η μεγάλη δύναμη του λαού. Η σημερινή εκδήλωση είναι κολοσσιαία δη­μοκρατική πράξη ».

       Αντίθετα η «Ακρόπολις» είχε σαν τίτλο. «Με οργανωμέ­νην  επίδειξιν μετριοπάθειας έγινε η κηδεία ».

         Πώς μπορεί λοιπόν το ίδιο γεγονός να προκαλεί τόσο αντι­φατικά σχόλια!

Η δολοφονία του Λαμπράκη έδειξε στο λαό πόσο αδίστα­κτη μπορούσε νάναι μια εξουσία που φορούσε το μανδύα της δημοκρατίας. Η περίφημη φράση του Κ.- Καραμανλή «Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;» δεν τον απάλλαξε από την ευθύνη κι ο λαός τον καταψήφισε στις επόμενες εκλογές. Το παλάτι και ειδικά η Φρειδερίκη, που μετά τη συμπαράσταση του Λαμ­πράκη στην υπόθεση Αμπατιέλου* φέρεται να είπε «Δεν θέλω να τον βλέπω, εξαφανίστε τον» θα μπορούσε να έχει σχέση με το παρακράτος. Την ίδια εποχή δημόσια ο βασιλιάς δήλωνε για το στρατό «Εμάς μας έχει ενώσει ο Θεός. Εγώ ανήκω σε σας και σεις μου ανήκετε». Μια τέτοια θεοκρατική νοοτροπία μπορούσε να προκαλέσει οτιδήποτε αρκεί να διαφυλάξει την «ελέω Θεού» εξουσία. Ας μη ξεχνάμε ότι οι δολοφόνοι του Λαμπράκη ανήκαν στις τάξεις των «άνω των 30.000 εθελοντών ιδιωτών» που είχαν προσληφθεί από την χωροφυλακή Θεσ/νίκης για την προστασία επισήμων λόγω της επίσκεψης Ντε Γκωλ στις 19 του Μάη.

Η δολοφονία του Λαμπράκη πυροδότησε μια σειρά από ε­ξελίξεις που κατέληξαν στη δικτατορία των συνταγματαρχών.

Όμως για μας, τους συναδέλφους του, για κάθε αθλητή, για κάθε ειρηνιστή, για κάθε αγωνιστή της δημοκρατίας, για ό­σους μελέτησαν την τόσο γεμάτη ζωή του ο Λαμπράκης ήταν αξιοθαύμαστος άσχετα από το γεγονός του θανάτου του. Ή­ταν ο γιατρός, ο ερευνητής, ο αθλητής, ο ειρηνιστής που όλοι θα θέλαμε να του μοιάσουμε. '

Άσχετα με το χέρι της μοίρας που του προκαθόριζε την α­θανασία μες απ' το θάνατό του, εμείς ζηλεύουμε τη μεστή και γεμάτη προσφορά ζωή, το έργο που άφησε πίσω του. Κι αυτό το έργο πασχίσαμε να σας ζωντανέψουμε σ' αυτό το μικρό βιβλίο τιμής και μνήμης. Γιατί πιστεύουμε πως το αύριο επιτακτικά μας καλεί σε νέους αγώνες και μορφές σαν το Λαμπράκη φω­τίζουν το δρόμο μας και μας εμψυχώνουν να μην εφησυχάζου­με, να μην αποθαρρυνόμαστε, να μην αποστρατευόμαστε κου­ρασμένοι απ' τις διαψεύσεις της ιστορικής πορείας, μα να υπε­ρασπιζόμαστε πάντα τις χιλιοειπωμένες και χιλιοπροδομένες ιδέες της ειρήνης, της δημοκρατίας, της λευτεριάς, και της κοινωνικής δικαιοσύνης, παγκόσμια.

*Σημ. Ο Αμπατιέλος ήταν πολιτικός εξόριστος και η σύζυγός του - βρετανή υ­πήκοος - προκάλεσε επεισόδια που πήραν μεγάλη δημοσιότητα σε βάρος της Φρειδερίκης όταν αυτή επισκέφθηκε το Λονδίνο.

                              ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΟΥ ΓΡ. ΛΑΜΠΡΑΚΗ

1. Βιοχημικαί έρευναι επί των εν τω αίματι ποσοστικών με­ταβολών του ασβεστίου, καλίου και σακχάρου, κατά την α­δράνειαν και τας ωδίνας της εγκύμονος μήτρας (Διατριβή επί Διδακτορία, Αθήναι 1943).

2. Πειραματική αδράνεια της μήτρας κατά τον τοκετόν. Πειραματική τετ ανία (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυ­ναικολογική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 13-5-43).

3. Πειραματικαί έρευναι επί του μηχανισμού της εκλύσεως των ωδίνων υπό της υποφυσίνης και θυμοφυσίνης κατά την πε­ρίοδον του τοκετού (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναι­κολογική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 10-6-43).

4. Επίδρασις της ωοθυλακίνης και ωχρίνης επί του ασκορ­βικού οξέος. Έρευναι επί γυναικών (εν συνεργασία μετά του κ. Μ. Φούκα, ανακοινωθείσα εν τη Ενώσει Επιστημονικού Προ­σωπικού του Θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός », συνεδρία 29-4­44). Δημοσιευθείσα εκτο υπ. αρ. 1 τεύχος του 1947 της Ιατρι­κής Προόδου» Ανάτυπα 1947

5. Βιοχημικαί έρευναι επί της επιδράσεως της βιταμίνης Ε επί του ασκορβικού οξέος (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 14-3-45).

6. Επίδρασις της παραθορμόνης, φολικουλλίνης και κυρε­νίου επί της ανταλλαγής των πουρινών (ανακοινωθείσα εν τη ΑΚΑΔΗΜΙΑ Αθηνών υπό του Ακαδημαϊκού και Καθηγητού κ. Γ. Ιωακείμογλου, συνεδρία 29-12-45).

7. Βιοχημικαί έρευναι επί των εν τω αίματι ποσοτικών με­ταβολών του ασβεστίου και καλίου κατά την κύησιν και γα­λουχίαν (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και ΓυναικολογικήΕταιρεία Αθηνών, συνεδρία 13-12-45).

8. Ποσοτικαί διαταραχαί του λίπους και γαλακτοσακχά­ρου του μητρικού γάλακτος υπό της ορμόνης φλοιού των επινε­φριδίων (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Ε­ταιρεία Αθηνών, συνεδρία 6-6-46).

9. Συμβολή εις την μελέτην της ενεργείας της ορμόνης του οπισθίου λοβού της υποφύσεως, επί της ανταλλαγής των υδα­τανθράκων κατά την κύησιν (ανακοινωθείσα εν τη ΑΚΑΔΗ­ΜΙΑ Αθηνών, υπό του Ακαδημαϊκού και Καθηγητού κ. Γ. Ιωα­κείμογλου, συνεδρία 31-1-47).

10. Πειραματικαί έρευναι επί του φαινομένου του Staub επί υγιών εγκύων και μη εγκύων γυναικών (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 8-5­47).

11. Έρευναι επί της δράσεως της παραθορμόνης. Ανταγω­νισμός παραθορμόνης και ωοθυλακίνης (εν συνεργασία μετάτων κ.κ. Κ. Παναγοπούλου, Ε. Δαμίγου και Σ. Διαμαντοπού­λου, «Νοσοκομειακά Χρονικά», τ. 1, τεύχος 3, 1946).

12. Πειραματικαί έρευναι επί του βιοκαταλυτικού ρόλου του βιταμινικού συμπλέγματος Β εις την ενέργειαν των ωοθηκι­κών ορμονών (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολο­γική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 14-10-48).

13. Βιοχημικαί έρευναι επί των ποσοτικών μεταβολών της χοληστερίνης εν τω αίματι, κατά την κύησιν, τον τοκετόν και την λοχείαν (εν συνεργασία μετά του κ. Σ. Τούμπη, ανακοινω­θείσα εν τη Μαιευτική και Γυναι κολογι κή Ετ. Αθηνών, συνε­δρία 16-12-48).

14. Πειραματική ποσοτική μεταβολή του ασβεστίου και φωσφόρου εις το ενάμνιον υγρόν δια της ορμόνης των παραθυ­ρεοειδών αδένων (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναι­κολογική Εταιρεία Αθηνών, συνεδρία 10-2-49).

15. Συμβολή εις την διαφορικήν διάγνωσιν των μεταστατι­κών καρκινωμάτων της ωοθήκης (εν συνεργασία μετά του κ. Τ. Τσουτσουλοπούλου, «Νέα Ιατρική » τ. 10, 1941).

16. Επί δυο περιπτώσεων αρτιγεννήτων εμβρύων, μετά κή­λης της ομφαλίδος, ατρησίας του δακτυλίου και ελλείψεως του αριστερού κάτω άκρου επί του ενός εξ αυτών (ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία Αθηνών, συνε­δρία 9-12-48, εν συνεργασία μετά του Καθηγητού κ. Γ. Μαρου­δή).

17. Επί μιας περιπτώσεως μητροπλακουντίου αποπληξίας (εν συνεργασία μετά των κ.κ. Γ. Μαρουδή, Καθηγητού και Σ. Τούμπη, ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Ε­ταιρεία Αθηνών, συνεδρία 16-12-48).

18. Διαβήτης και κύησις (εν συνεργασία μετά του κ. Σ. Τούμπη, ανακοινωθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολογική Ε­ταιρεία Αθηνών, συνεδρία 10-2-49).

19. Πειραματικαί έρευναι επί της κατά την κύησιν επιδρά­σεως των οιστρογόνων ορμονών επί του γεννητικού συστήμα­τος των θηλέων εμβρύων ζώων (Διατριβή επί Υφηγεσία).

20. Πειραματικαί έρευναι επί της εις την τέφραν των ωα­γωγών και της μήτρας περιεκτικότητας Ca, Κ και Mg (1949). Εκ του Δελτίου της Αθήνησι Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας Τόμος 180ς Τεύχος 20 Απρίλης Ιούνης 1949.

21. γδρόνεφρος υπό την Κλινικήν εικόνα περιστραφείσης κύστεως της ωοθήκης χειρουργηθείς. (Γ. Μαρούδης - Γρ. Λαμ­πράκης) (1949). Επιδειχθείσα εν τη Μαιευτική και Γυναικολο­γική Εταιρεία Αθηνών 8/12/99.

22. Κυστεοκολπικόν Συρίγγιον προκληθέν δι εμβρυουλκού και θεραπευθέν συντηρητικώς. Ανακοίνωσις εις Μαιευτικήν και Γυναικολογικήν Εταιρείαν Αθηνών 11/6/53.

23. Πειραματικαί έρευναι επί της βιοκαταλυτικής επιδρά­σεως της Βιταμίνης ΒΙ2 εις την ενέργειαν των ωοθηκικών ορμο­νών (1953). Εκ των Αρχείων της Μαιευτικής και Γυναικολο­γίας εν Ελλάδι Τόμος 10ς Τεύχος 50 Νοέμβριος - Δεκέμβριος1952.

24. Μετέχει η φλοιοτρόπος ορμόνη του προσθίου λοβού της Υποφύσεως εις την διατήρησιν της κυήσεως; (1953) Πειρα­ματική Έρευνα. Εκ του Ελλ. Ινστιτούτου Παστέρ. Ανάτυπον εκ του πανηγυρικά τεύχους Κων/νου Λούρου.

25. Κύησις επί γυναικός με νόσου Addisson κι εξελιχθείσα φυσιολογικώς δια χορηγήσεως Οξεικής Δεσοξυκορτικοστερό­νης (1956).

26. Πειραματικαί έρευναι επί του ρόλου των Βιταμινών Β και Α εις τας κυκλικάς μεταλλαγάς του ενδομητρίου και την ανάπτυξιν του μητριαίου μυός (1956).

27. Πυοσάλπιξ μήκους 40 εκ. και διαμέτρου 8-10 εκ. εξαι­ρεθείσα υπό Γρ. Λαμπράκη, Τούλας Λαμπράκη και Γ. Γιουρούκου (1957). Εκ της Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινι­κής του Θεραπευτηρίου «Λευκός Σταυρός» (Ανάτυπον εκ των Αρχείων Μαιευτικής και Γυναικολογίας εν Ελλάδι. Τόμος 50ςΤεύχος 30ς Μάιος Ιούνιος 1956).

28. Κύησις και Διαβήτης (1957) Ανάτυπον δημοσιεύσεως από την «Ακαδημαϊκή Ιατρική» τεύχος αφιερωμένο στο Δια­βήτης Ιανουάριος 1957.

29. Σακχαρώδης Διαβήτης και Κύησις (1959). Ανάτυπον εκ των πρακτικών του 150υ Συνεδρίου της Ιατροχειρουργικής Εταιρείας Αθηνών (Αγρίνιον - Μεσολόγγιον 4-8 Μαίου 1959).

30. Επιστημονικαί συζητήσεις δημοσιευθείσαι εις το Δελ­τίον της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών και εις το Δελτίον της Α­θήνησι Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας. Πρακτικά των ετών 1945, 1948, 1949.

         Περιέχει: Ανάτυπον εκ του Δελτίου της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών.

         Πρακτικά του έτους 1945 Οκτώβριος - Δεκέμβριος.

Επί της Διαλέξεως Δ. Ελευθερίου. Σύγχρονοι απόψεις επί της φυσιολογίας του βιοκαταλυτικού συστήματος της γυναί­κας σελ. 618 - 652

       Επί της Διαλέξεως Ν.Κ. Λούρου Κλινική της γυναικείας βιοκαταλυτικής γεννητικής ανωμαλίας στα 652-669.

         Ανάτυπον εκ του Δελτίου της Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας Αθηνών Πρακτικά του έτους 1948.

Επί της ανακοινώσεως Γρ. Λαμπράκη Πειραματικαί έρευ­ναι επί του βιοκαταλυτικού ρόλου του βιταμινικού συμπλέγμα­τος Β εις την ενέργειαν των ωοθηκικών ορμονών σελ. 119 - 198.

       Επί της επιδείξεως Λ. Κυριάκη : Μεγαλομαστία εγκύου σελ. 184 - 189.

Επί της επιδείξεως Γ. Μαρούλη και Γρ. Λαμπράκη. Επί δυο περιπτώσεων αρτιγεννήτων βρεφών μετά κήλης της ομφα­λίδος, ατρησίας του δακτυλίου και ελλείψεως του αριστερού κάτω άκρου επί ενός εξ' αυτών. Πρακτικά του έτους 1949

         Επί της ανακοινώσεως Γρ. Γ. Λαμπράκη «Πειραματικήμεταβολή του Ca και Ρ εν τω αίματι μητρός, εμβρύου και τω α­ναμνίω υγρώ δια της ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων». Επί της ανακοινώσεως Κ. Παναγοπούλου (ξένου της Εται­ρείας) και Κ. Ματσοπούλου : Σχέσεις κύκλου πεντανοφαιναν­θρενικών παραγώγων (τερινοειδών) και ενζύμων. Επίδρασιςτης οιστραδιόλης και εστεροποιημένης χοληστερίνης του αί­ματος.

Επί της ανακοινώσεως Γρ. Γ. Λαμπράκη. Πειραματικαί έ­ρευναι επί της εις την τέφραν των ωαγωγών και της μήτρας πε­ριεκτικότητας Ca, Κ, Mg.

Επί της ανακοινώσεως Δημ. Σπ. Φράγκου. Η επίδρασις της βιταμίνης Β κατά του τοκετού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βούλτεψη Γιάννη: «Υπόθεση Λαμπράκη» Αθήνα 1965 Βασιλικού Βασ. : «Ζ» Εκδόσεις Θεμέλιο 1974

Ρηγάτου, Απάκη, Σάμιου : «Ελληνικός Ιατρικός Τύπος 1911-1988 »

Πορφύρη Κ. : «Γρηγόρης Λαμπράκης ο αντρειωμένος» Αθήνα 1967

Πρωταίος Στάθης: «Επιτάφιο και αναστάσιμο για τον Γρ. Λαμπράκη »

Γ. Ρίτσος : Θρήνος του Μάη, Γρ. Λαμπράκης Αθήνα 1963 «Τότε» περιοδικό Οκτ. 1984 «Λαμπράκης Γρ. Η δολοφονία του » Αποδελτίωση. «Ακαδημαϊκή Ιατρική» 1957.

Γρ. Λαμπράκη: «Κλινική Ενδοκρινολογία» Α και Β τόμος Α­θήνα 1954, 1956.

Λούρου Ν. : «Χθες» Αθήνα 1985

«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» Εκδοτική Αθηνών Αθήνα1973.

Γ. Ρούσσου: «Νεώτερη Ιστορία του ελληνικού έθνους »Ελληνι­ή Μορφωτική Εταιρεία Αθήνα 1975.

Αρβανίτη - Σωτηροπούλου Μ. : «Το χελιδόνι της ειρήνης» «Ηεφημερίδα του συνεδρίου» 7-5-88.

Opening session of 8th World Congress IPPNW by Dr Bemard Lown Montreal 3-6-88

Γκύντερ Ροζέ: «Η φιλοσοφία της Ειρήνης ». Επιστημονικό Συμπόσιο 1986 (Ειρήνη ή πόλεμος η ευθύνη του επιστήμο­να) Έκκληση της Ακρόπολης.

Παυλάτου Φώτη : Ομιλία για τα 20 χρόνια απ' την ίδρυση της   Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας Ζάππειον 1986.

Παπαιωάννου Κ. « Πολιτική δολοφονία Θεσ/νικη 63» 1993

Πετρίδη Παύλου «Δολοφονία Λαμπράκη, Ανέκδοτα ντοκουμέντα 1963-1996, Προσκήνιο 1995

Δελαπόρτα Παύλου «Απομνημονεύματα ενός Πιλάτου» 1996

ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ

Ή ο ερωτικός Λαμπράκης

            Σαράντα χρόνια πέρασαν από τη δολοφονία του μπροστάρη ειρηνιστή γιατρού, του μεγαλύτερου συμβόλου του φιλειρηνικού κινήματος και μπροστά στην απειλή μιας νέας καταιγίδας στο Ιράκ ζήσαμε ξανά το μεθύσι των παγκόσμιων φιλειρηνικών εκδηλώσεων στα βήματα της Μαραθώνιας πορείας, που εκείνος σφράγισε ανεξίτηλα. Στη μεγαλειώδη συγκέντρωση της 15-2-03 στο Σύνταγμα κεντρικοί ομιλητές ήταν δυο ζωντανοί μύθοι, ο «Λαμπράκης» Μίκης Θεοδωράκης και ο κορυφαίος αντιστασιακός Μανώλης Γλέζος, που συμπορεύτηκε με το Λαμπράκη στην  πρόδρομο της Μαραθώνιας πορεία του Ολντενμάστον (14-4-63). Όλα αυτά τα χρόνια, που το ειρηνιστικό κίνημα έμοιαζε να φυλλορροεί, χτυπημένο από την κατάρρευση της κομουνιστικών καθεστώτων και την διάψευση των ελπίδων τόσων γενναίων αγωνιστών για το χτίσιμο ενός δικαιότερου κόσμου,  η υπόθεση Λαμπράκη ήταν σημαία για το χώρο της Αριστεράς, ενώ έγινε σαφής προσπάθεια αγιοποίησης της προσωπικής ζωής του.

            Το 1988 με τα εικοσιπεντάχρονα από το θάνατό του το ΔΣ της «Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά των πυρηνικών και βιοχημικών όπλων» (Κλάδος της IPPNW-Nόμπελ Ειρήνης 1985) μου ανέθεσε να γράψω τη μελέτη «Γρηγόρης Λαμπράκης ο πρωτοπόρος ειρηνιστής γιατρός» από το οποίο και σήμερα χρησιμοποιήσαμε αρκετά στοιχεία. Σε αυτό καταφέραμε να συγκεντρώσουμε το τεράστιο επιστημονικό του έργο -που κινδύνευσε να καταστραφεί τότε που η ασφάλεια μπορούσε να φυλακίζει κάποιον επειδή είχε στο σπίτι του ακόμη και την «Ενδοκρινολογία» του Λαμπράκη- να εξάρουμε την ιατρική του προσφορά και να επισημάνουμε την αθλητική, πολιτική κι ειρηνιστική του δράση.

            Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας συγκλίνουσες πληροφορίες ανέδειξαν και μια διαφορετική διάσταση της προσωπικότητάς του, που δυστυχώς δεν είχε θέση σ’ αυτή την επιστημονική μελέτη. Τόσο από συναδέλφους που συνεργάστηκαν μαζί του, όσο και από συγγενικά του πρόσωπα, έμαθα ότι ο τόσο πολυπράγμων αυτός άνθρωπος ήταν και σεξουαλικά υπερδραστήριος, γεγονός που απλώς υποσημαίνεται στο βιβλίο του Β. Βασιλικού «Ζ». Ειλικρινά αισθάνεται κανείς απορία για το πώς αυτός ο άνδρας πρόφταινε ν’ ανταπεξέρχεται στις αθλητικές (πρωταθλητικές) επιδόσεις, στην ιατρική καριέρα (υφηγητής από τα 38, σε μια δύσκολη ειδικότητα όπως η Γυναικολογία, με 30 δημοσιευμένες εργασίες και τη δίτομη ογκώδη Ενδοκρινολογία) στην κοινωνική προσφορά και πολιτική δράση και πέρα από όλα αυτά να έχει την ενεργητικότητα για πλούσιες σεξουαλικές εμπειρίες.

Ο Γρ. Λαμπράκης ήταν ελκυστικός άνδρας και δε χρειαζόταν να προσπαθήσει και πολύ, ακόμη κι εκείνη την εποχή που τα ήθη παρέμεναν συντηρητικά. Σίγουρα δεν ήταν ο τύπος του καλού «νοικοκύρη» και δε χωρούσε στα καλούπια του αστικού καθωσπρεπισμού ή του κομουνιστικού πουριτανισμού. Με ελεύθερη βούληση, από έρωτα, παντρεύτηκε μόνο την Δήμητρα (Ρούλα) το γένος Παπαχαραλάμπους κι απέκτησε νόμιμα ένα γιο, το Θεόδωρο, που είχε κάθε δικαίωμα να έχει διαφορετικές πολιτικές επιλογές από τον πατέρα του. Τα δυο «αναγνωρισμένα» παιδιά του χρησιμοποιήθηκαν λαθεμένα σαν λάβαρα από το ειρηνιστικό κίνημα και τα ΜΜΕ επί πολλά χρόνια.

            Μετά τη δημοσίευση του βιβλίου μου, το 1985, είχα συναντήσει το γιο του, Γιώργο, το γένος της εκλιπούσης Αλίκης Σούλη, ο οποίος με μεγάλη πίκρα αναφέρθηκε για τον πατέρα σύμβολο, που ποτέ δεν του πρόσφερε ούτε ένα παιχνιδάκι, για τα δύσκολα εφηβικά του χρόνια, όπου τον κυνήγησε η Χούντα, μόνο και μόνο γιατί ήταν γιος του και μιλούσε με αγάπη κι ευγνωμοσύνη για τον σύζυγο της μητέρας του (Κ. Κεράνη), που στάθηκε γιαυτόν αληθινός πατέρας. Οι εν ζωή σήμερα αδελφές του διηγούνται μιαν εντελώς διαφορετική ιστορία με τον Γρηγόρη να θέλει να κρατήσει δικό του αυτό το παιδί, που πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στο σπίτι του αδελφού του Μήτσου Γ. Λαμπράκη, στην Κερασίτσα, μέχρις ότου, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη τον διεκδίκησε και τον πήρε πίσω η μητέρα του. Καθένας μπορεί να κατανοήσει την πίκρα αυτού του παιδιού, όπως και τη θέση του Γρ. Λαμπράκη, που αναγκάστηκε να υιοθετήσει αυτό το γιο, που ήταν ένα από τα παιδιά του ελεύθερου έρωτα. Το δεύτερο απ’ αυτά τα παιδιά, ο Γρηγόρης, παιδί της Μαρίας Τσιρώνη, που έμεινε ανύπαντρη μέχρι σήμερα, «αναγνωρίστηκε» μόνο μετά την δολοφονία Λαμπράκη (επίσημα η οικογένεια του Λαμπράκη δεν το αποδέχεται μέχρι σήμερα, αλλά στους ειρηνιστικούς κύκλους και σε επετειακά δημοσιεύματα και τηλεοπτικές εκπομπές αναφερόταν σαν γιος του) .

            Όλα αυτά τα χρόνια ένιωθα να με καιει η σκοτεινή πλευρά αυτού του φεγγαριού, που δε μπόρεσα να συμπεριλάβω στην τότε μελέτη μου. Γιατί πιστεύω ότι δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στην πραγματικά αξιοθαύμαστη ζωή ενός υπερενεργητικού και παρορμητικού ανθρώπου, όπως ο Λαμπράκης, με τη σεξουαλική του υπερδραστηριότητα και δεν είναι ιεροσυλία ή απομυθοποίηση η παραδοχή και αυτής του της πλευράς. Αποπειράθηκα επανειλημμένα να δημοσιεύσω σχετικά άρθρα σε εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόμουν («Αυγή» και «Ελευθεροτυπία»), αλλά ασκήθηκε λογοκρισία και το θέμα συγκαλύφθηκε. Κανείς δεν τολμούσε να μιλήσει για τον άνθρωπο κάτω από τον ήρωα, αν και όλοι γνώριζαν καλά αυτή του την «αδυναμία». Είναι φυσικό η οικογένειά του να μη θέλει να θυμάται αυτή του την πτυχή. Αρνητικοί όμως στη δημοσιοποίηση αυτής του της πλευράς στάθηκαν και οι περισσότεροι από τους παλιούς Λαμπράκηδες φίλους μου με το σκεπτικό ότι αυτό που ενδιέφερε ήταν η δημόσια και όχι η ιδιωτική του ζωή και το γεγονός η Δεξιά είχε ήδη χρησιμοποιήσει αυτά τα στοιχεία τότε (τα πρώτα μετά τη δολοφονία του χρόνια) σε μια πολεμική εναντίον του. Η διαφορά είναι ότι -αν και γυναίκα- δεν βρίσκω να υπάρχει αντίφαση σε αυτή την αντισυμβατική συμπεριφορά του και δεν πιστεύω ότι αμαυρώνει την υστεροφημία του, αντίθετα επειδή σέβομαι και εκτιμώ το έργο του, θέλω να γνωρίσω και να κατανοήσω ολάκερο το χαρακτήρα του. Τους ανθρώπους πάντα τους αγαπάμε περισσότερο για τις αδυναμίες τους παρά για τα προτερήματά τους κι ανήκω σε εκείνους που δε θαύμασαν απλώς, αλλά αγάπησαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη. Ίσως επειδή ανήκω στη γενιά του Πολυτεχνείου, μια γενιά που κατάφερε να γκρεμίσει τα στεγανά ανάμεσα στις πολιτικές παρατάξεις, πιστεύω ακόμη ότι 40 χρόνια είναι αρκετά για να  θεωρείται ακόμη ταμπού αυτό το θέμα και είναι καθήκον μας προς τις επόμενες γενιές το να καταγράψουμε κάθε στοιχείο και είναι επιτέλους εποχή ομόφωνα ν’ αναγνωριστεί και από τη Βουλή, όπως ήδη έγινε σε δήμους πανελλήνια,  η συνολική προσφορά του.

Ο Γρ. Λαμπράκης ήταν ερωτευμένος με τη Ζωή, την Ειρήνη, τη Δημοκρατία, τη Γυναίκα. Απ’ τους δεσμούς του προέκυψε πλούσια συγκομιδή παιδιών φυσικών και ηθικών. Ήταν άξιος σπορέας. Το λάθος ήταν η «αξιοποίηση» του ονόματος Λαμπράκη στην κορυφή της Μαραθώνιας πορείας. Είναι γνωστό ότι τα σύμβολα δε χωρούν στα κοινά καλούπια. Η κόρη του Κάστρο έγραψε βιβλίο στην Αμερική για την τραυματική της παιδική ηλικία, ο Αϊνστάιν αδιαφορούσε για τ’ ανάπηρο παιδί του, ο Φρόιντ ήταν ο καταπιεστικότερος πατέρας, ο Ουγκό είχε ταυτόχρονα με τη σύζυγο 2 επίσημες και αρκετές ανεπίσημες ερωμένες, ενώ αξιοθαύμαστη ήταν η σεμνότητα της κόρης του Τσε Γκεβάρα, που παρέκαμψε την απουσία του πατέρα απ’ τη ζωή της λέγοντας αυτό που είναι αλήθεια ότι «Ο Τσε Γκεβάρα ανήκει στα παιδιά της Κούβας κι όλου του κόσμου». Ο συγκινησιακός συνειρμός δε νομιμοποιεί τη χρησιμοποίηση των παιδιών από φορείς που υπερασπίζονται πανανθρώπινα ιδεώδη. Κάθε παιδί έχει δικαίωμα ν’ ακολουθήσει τη δική του πορεία. Αν τα βήματά του συμπέσουν με τα πατρικά βήματα, τότε το ίδιο νιώθει δικαιωμένη την πατρική μνήμη εντός του.

            Ο θάνατος του Λαμπράκη ήταν το επιστέγασμα μιας λεβέντικης ζωής που ξοδευόταν σπάταλα, λες κι ήξερε πόσο σύντομη θα ήταν. Ο Λαμπράκης εξακολουθεί και παραμένει σύμβολο για όλους μας, αν και δεν ήταν ο μόνος μάρτυρας της Ειρήνης. Ο Λαμπράκης έγινε μύθος και όχι χάρη στην πετυχημένη ταινία του Γαβρά που τον έκανε γνωστό παγκόσμια. Ανήκε στην πρωτοπορία και παραμένει επίκαιρος. Είχε συνειδητοποιήσει την απλοχωριά της Αριστεράς και κατέβηκε στις εκλογές στον Πειραιά με την ΕΔΑ (με παράνομο το ΚΚΕ) για να  εισπράξει θλίψη όπως αποτυπώθηκε στο ημερολόγιό του (πριμοδοτήθηκε ο Αντ. Μπριλλάκης και τ’ αποτελέσματα έφεραν πρώτο το Μπριλλάκη με 14.618 ψήφους και δεύτερο το Λαμπράκη με μόλις 2.559 ψήφους). Αυτό δεν τον εμπόδισε ν’ αγωνίζεται για τους καταπιεσμένους, τους πολιτικούς εξόριστους, τους (από τότε) πλημμυροπαθείς των φτωχομαχαλάδων του Πειραιά, αν και δεν παραδεχόταν την ισοπέδωση της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας  του «μόνο η εργατιά είναι καλή», αλλά προπαγάνδιζε την αξία της μόρφωσης, το κύρος της επιστήμης. Εκείνος από τότε βροντοφώναζε για τη βαλκανική φιλία και την ανάγκη ελληνοτουρκικής συνύπαρξης, μιλούσε για την ευθύνη των επιστημόνων μπροστά στον πυρηνικό όλεθρο, σε μιαν εποχή που η εξουσία ήθελε τους επιστήμονες απολιτικούς «αφιερωμένους εις το έργον τους», άρα πειθήνια όργανά της.

            Ο Λαμπράκης είχε επίγνωση του κινδύνου, όταν έμπαινε μπροστά στις πορείες Ειρήνης, στην Αγγλία, το Μαραθώνα ή όταν πέρασε το οδόστρωμα για να διαπραγματευθεί την αναίμακτη έξοδο των άλλων ειρηνιστών κείνο το τελευταίο βράδυ στη Θεσσαλονίκη. Δεν έμπαινε μπροστά για να τον πάρουν οι τηλεοπτικές κάμερες, επειδή ήταν ο βουλευτής. Χρησιμοποιούσε τη βουλευτική του ιδιότητα για ν’ ανοίγει δρόμο στους προοδευτικούς ανέμους. Και τους άνοιξε κι ακολούθησε ο χρυσούς αιώνας των αντιπολεμικών διαδηλώσεων, η διεκδίκηση της λευτεριάς και της Δημοκρατίας, η αφύπνιση των νέων, οι Λαμπράκηδες, το τράνταγμα απ’ τα θεμέλια του συντηρητικού κράτους του Παλατιού και της Δεξιάς. Η οργισμένη ερώτηση του Καραμανλή «Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτό τον τόπο;» δεν ήταν παρά η αφετηρία των εξελίξεων. Η δολοφονία Λαμπράκη ήταν η θρυαλίδα της λαϊκής εξέγερσης. Χρειάστηκε να περάσουμε από τον οδοστρωτήρα της Χούντας για ν’ αρχίσουμε να ψελλίζουμε ιδέες που ο Λαμπράκης από τότε διατύπωνε, προτάσεις για τον αφοπλισμό και την ελληνοτουρκική φιλία, για ενιαία Βαλκάνια, για αποπυρηνικοποιημένη Ευρώπη, χρειάστηκε να βιώσουμε τους πολέμους του Κόλπου, στα Βαλκάνια, στο Αφγανιστάν, να νιώσουμε την απειλή της αλαζονικής κοσμοκρατορίας του Μπους να θέλει να ισοπεδώσει όχι μόνο το πολύπαθο Ιράκ, αλλά ολάκερο τον πλανήτη με πρόσχημα τους «άξονες κακού» για να συστρατευθούμε ξανά σε μέχρις εσχάτων αγώνες σε πορείες ειρήνης στα δικά του βήματα.

            Στη Μαραθώνια πορεία κάθε χρόνο, επί 40 ολάκερα χρόνια, συμπορευόντουσαν ίσως, παιδιά που ποτέ δε διεκδίκησαν τ’ όνομά του, γυναίκες που τα κορμιά τους έσμιξαν κάποτε με το δικό του, μανάδες που τις βοήθησε στον τοκετό, συναθλητές και συναγωνιστές του και πάντα άνθρωποι που οι ιδέες του ταυτίζονται με τα οράματά του. Τώρα, σαράντα χρόνια μετά τη δολοφονία του, άνθρωποι κάθε γενιάς, κοινωνικής προέλευσης και πολιτικής ή ιδεολογικής άποψης, ένα υπέροχο ουράνιο τόξο αγκάλιασε τη γη βροντοφωνάζοντας τα συνθήματα, που εκείνος σημάδεψε με το αίμα του.

Στην κάθε πορεία Ειρήνης ο Λαμπράκης πάντα συμπορεύεται μπροστάρης. Μαζί του κι όλοι εμείς: οι ασπρομάλληδες αντιστασιακοί, οι μεσόκοποι πια «Λαμπράκηδες», η γενιά του Πολυτεχνείου, τ’ ανυποψίαστα για κρατική τρομοκρατία νιάτα, οι ξεσηκωμένοι πια από τον καναπέ νυσταλέοι τηλεθεατές. Στην πρόσφατη πορεία (όπως και στο Πολυτεχνείο τότε) επιτέλους τα κομματικά λάβαρα είχαν καταργηθεί, οι διαχωριστικές γραμμές είχαν διαλυθεί από την κοσμοπλημμύρα των ανένταχτων, όλων όσων πορεύονταν για την Ειρήνη και μόνο για την ειρήνη, στο Ιράκ και όχι μόνο. Κανείς πια δε δικαιούται πρωτοκαθεδρία, κανείς πια δε μπορεί να διεκδικεί εύσημα. Γιατί με τη Μαραθώνια πορεία και κυρίως με τον ηρωικό του θάνατο ο Λαμπράκης έσπειρε πλούσια τη ματωμένη ελληνική γη με σπόρο καρπερό για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία, δυο αγαθά που δυστυχώς, όπως φάνηκε από τις θλιβερές ανταποκρίσεις των τηλεκαναλιών της λάσπης, ποτέ δε θα πάψουν να απειλούνται. Κι όλοι εμείς, όσοι συμπορευόμαστε κάτω απ’ αυτά τα φλάμπουρα, είμαστε όλοι μας παιδιά του. Και τώρα για το Ιράκ και μέχρι το τέλος κάθε πολέμου, όπου γης. Γιατί, όσο  υπάρχουν άνθρωποι, πρέπει ν’αγωνίζονται μέχρι θανάτου, όπως εκείνος, για την Ουτοπία της παγκόσμιας Ειρήνης. Γιατί αυτό το πρώτο προπολεμικό μεγαλειώδες συλλαλητήριο δεν είναι το τέρμα, αλλά το εφαλτήριο για τις φιλειρηνικές κινητοποιήσεις των ενεργών πολιτών, της περίφημης σιωπηλής πλειοψηφίας που επιτέλους ξύπνησε και διεκδικεί το μέλλον της ανθρωπότητας κι αυτό ακέραιο. 


Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου

http://mariasot.blogspot.com