Μικρά απομνημονεύματα ενός καπετάνιου του ΕΛΑΣ στην Ορεινή Ηλεία

Από το χειρόγραφο του Κωνσταντίνου Γεωργιόπουλου (Κρούτσεφ)

«Μικρή Μόσχα» είχαν ονομάσει στη κατοχή το χωριό μου, τη Σαλμώνη Ηλείας (παλιό Κούκουρα) που απέχει 8-9χλμ ανατολικά του Πύργου. Το όνομα αυτό το πήρε γιατί είχε πολλούς οργανωμένους στο ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, την ΕΠΟΝ, ΟΠΛΑ όπως λέγαμε τότε τις οργανώσεις μας.

Μετά την οπισθοχώρηση των τιμίων στρατευμάτων μας από την Αλβανία και Ανατολική Μακεδονία ήλθαμε όλοι στο χωριό μας. Η καρδιά μας βέβαια ήταν βαριά, όχι από τις κακουχίες και τις ταλαιπωρίες, αλλά γιατί βλέπαμε τους νικητές νικημένους και μάλιστα μέσα στις πόλεις και στα χωριά μας ακόμη να σουλατσάρουν οι καραμπινιέροι με τους κοκορόφτερους Ιταλούς να λύνουν και να δένουν, και να κάνουν ότι θέλουν.

Δεν άργησε όμως πολύ που φάνηκε η ημέρα της εκδικήσεως. Οι μεγάλοι πατριώτες έφτιαξαν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και στην συνέχεια τον ΕΛΑΣ που εξαπλώθηκε αμέσως σε όλη την χώρα σε πόλεις και χωριά και οργανώθηκε σχεδόν όλος ο κόσμος. Άλλο αν μετά το οι «μεγάλοι» μας σύμμαχοι, οι Αγγλοι, μεταχειρίστηκαν όλα τα άτιμα και πρόστυχα μέσα να σαμποτάρουν τον αγώνα μας με τον Ζέρβα, Σούρλα, Παπαδόγγονες, Βρεττάκους, τον Καραχάλιο στον τόπο μας και τόσους άλλους σε όλη την χώρα. Εμείς όμως με τον ΕΛΑΣ και τις καλές οργανώσεις μας τους αντιμετωπίσαμε σθεναρώς σε βουνά και κάμπους, πόλεις και χωριά.

Μεταξύ των πολλών που βγήκαν στο βουνό ήμουν και εγώ, αφού εργάσθηκα δραστήρια στην οργάνωσή μου με τις τριανδρίες που είχαμε τότε και ως σύνδεσμος με διπλανές οργανώσεις. Το καλοκαίρι του 1943 βγήκα στο 3ο τάγμα της Ηλείας με διοικητή των αείμνηστο Ηλία Κονδύλη και διμοιρίτη τον αείμνηστο Γιώργο Βαρελά. Εκεί ο καπετάν Λάμπρος (Απόστολος Παναγιωτόπουλος) με βάφτισε καπετάν Βιλαέτη, το όνομα του οπλαρχηγού του Θ. Κολοκοτρώνη στον Πύργο και σκοτώθηκε στην μάχη που δόθηκε στην τοποθεσία κακορόπι και πέσι της Σαλμώνης.

Δεν πέρασε πολύς χρόνος, όπου μια μέρα που είμαστε έξω από το Λατζόι, συγκεκριμένα στο πτύλο του καρνέση, έρχεται ένας αξιωματικός του Καραχάλιου (υποθέτω ονόματι Τσίλιας) και ζητάει επίμονα τον Ταγματάρχη. Είπαν πολλά και δίαφορα μεταξύ τους και έφυγε. Ο Καραχάλιος ηγείτο άλλου αντάρτικου τμήματος ονόματι ΒΑΜ, Βασιλικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, που δρούσε και αυτό στην Ηλεία. Μετά από λίγες μέρες φύγαμε κι εμείς, για την ορεινή Ηλεία και φθάσαμε στου Λαλα. Εγώ με την ομάδα μου πήγαμε δίπλα στο Δούκα ως πλαγιοφυλακή. Εκεί μάθαμε το τι διέδιδαν οι εθνικόφρονες αντάρτες του Καραχάλιου εις βάρος των ΕΛΑΣιτών και ΕΑΜιτών. Πως είμαστε κλέφτες, ανήθικοι εκβιαστές, δολοφόνοι και τόσα άλλα που μας τα έλεγαν πρόσωπα που δεν είχαν καμιά σχέση με την οργάνωσή μας αλλά διαπίστωσαν τη διαφορά από τα λόγια και τους τρόπους μας από την πρώτη επαφή αφού εκεί δεν υπήρχε μέχρι τότε οργάνωση του ΕΑΜ και δρούσε μόνο το ΒΑΜ.

Τα άλλα τμήματά μας, Ηλείας και Αχαϊας πήγαν προς τη Γορτυνία όπου είχαν συγκεντρωθεί τα τμήματα του Καραχάλιου-Βρεττάκου με σκοπό να κτυπηθούν γιατί αυτό το μήνυμα είχε φέρει ο αξιωματικός στο Λατζόι. Πράγματι έγινε η σύγκρουση στα χωριά Πυργάκι, Γαργενίκο της Αρκαδίας και οι αντίπαλοί μας τράπηκαν σε φυγή. Τους καταδίωξαν οι ΕΛΑΣίτες, τους κύκλωσαν στην Πετρίνα όπου και τους διέλυσαν.

Απ’ ότι μάθαμε, οι μαχητές του Καραχάλιου βγήκαν στο βουνό νομίζοντας ότι εκτελούν πατριωτικό σκοπό και θα χτυπήσουν και αυτοί τους Γερμανούς. Αλλά μια μέρα στη Βυτίνα που ήρθαν φάτσα με φάτσα με Γερμανούς και πήγαν να πάρουν θέσεις βάλλοντος, ο αξιωματικός τους τούς καθησύχασε πως οι Γερμανοί δεν τους κτυπούν γιατί είναι σύμμαχοί τους και κοινός εχθρός τους είναι μόνο οι ΕΛΑΣίτες και οι οργανώσεις του ΕΑΜ. Οι περισσότεροι γύρισαν σπίτι τους ντροπιασμένοι μεν αλλά και αδρανείς. Ακολούθως και εμείς περάσαμε στην Αρκαδία γυρίζοντας βέβαια στα χωριά που είχαν επηρεάσει τα τμήματα του Καραχάλιου και να εξυψώσουμε το ηθικό τους που κάπως είχε κλονισθεί από την απουσία μας.

Πρώτη μάχη κι επαφή με Γερμανούς από ΕΛΑΣίτες στην Ηλεία έγινε τέλη Οκτώβρη στο δρόμο Πύργου – Ολύμπια – Τρίπολης κοντά στο χωριό Μουριά. Βρισκόμασταν στο χωριό Λούβρο και περνώντας ένας Πυργιώτης φορτηγατζής με το φορτηγό του τον παρακαλέσαμε να μας πάει στην Μοιράκα κοντά στα Ολύμπια και μας έκανε την χάρη. Περνώντας από τη Μουριά προχωρώντας μέσα σε ελαιώνες βλέπουμε μπροστά τζιπ Γερμανικό που το ακολουθούσαν 2 φορτηγά. Εμείς βέβαια φωνάζαμε στον οδηγό «γερμανοί» και σταματάει. Οι Γερμανοί πάλι βλέποντάς μας φώναζαν «πάρτιζαν» και σταματάνε κι αυτοί. Δίπλα μας ο Αλφειός ποταμός. Ενώ εμείς κατεβαίνοντας πρώτοι πιάναμε το βουνό εκείνοι πιάνουν την ποταμιά.

Ο Βαρελάς μας λέει να φύγουμε γιατί μπορεί πίσω να έρχονται κι άλλοι πολλοί και να μας ξεκάνουν αφού είμαστε όλοι και όλοι 22 ανδρες με οπλισμό μηδέν, κολοκοτρωνέϊκο. Εμείς όμως επιμείναμε και τους κτυπήσαμε με αποτέλεσμα να τους συλλάβουμε όλους ζωντανούς πλην ενός που στην αναμπουμπούλα έφυγε προς τον Πύργο. Μετά ανεβήκαμε όλοι στα αμάξια τους και πήγαμε στο χωριό Ξηρόκαμπος.

Αυτό ήταν το βάπτισμα του πυρός στην Ηλεία με τους Γερμανούς και μάλιστα χωρίς να χυθεί αίμα, άλλο αν οι Γερμανοί στον Πύργο φοβέριζαν ότι θα τον κάψουν κι αναγκάστηκε ο αείμνηστος δεσπότης Αντώνιος να μεσολαβήσει να τους παραδώσουμε όπως κι έγινε. Επειδή όμως επέστρεψαν άοπλοι τους μετέφεραν αμέσως στην Πάτρα όπου τους εκτέλεσαν 8 στον αριθμό.

Δεν πέρασε πολύς καιρός που είμαστε στου Μάγειρα, χωριό μικρό επικείμενο στο δρόμο Πύργου – Λαλα – Δίβρη. Για να μην ενοχλούμε τους χωρικούς μέναμε στο σχολείο που ήταν δίπλα στο δρόμο. Ένα πρωί, 9 ή 10 Δεκέμβρη, ο νέος διμοιρίτης μας ονόματι Ντίνος Βλάχος, για να δείξει πως είναι κι αυτός δραστήριος μας κάνει συναγερμό. Δεν πέρασε ώρα που βλέπουμε μακρυά στο δρόμο προς Πλάτανο, θαμπά, φώτα αυτοκινήτου και θόρυβο μοτοσυκλέτας. «Γερμανοί» λέμε και αμέσως συνταχθήκαμε σε θέσεις μάχης. Όταν το αμάξι με την μοτοσυκλέτα έφθασαν στην άκρη της ποταμιάς του Κλαδέος σε απόσταση 100 – 150 μέτρα από μας αρχίσαμε να τους βάλουμε. Ο οδηγός της μοτοσυκλέτας κάνοντας να γυρίσει πίσω χτυπήθηκε αλλά είναι άγνωστο πόσοι ακόμα. Στην συνέχεια κάναμε ένα άλμα μέσα στην ποταμιά καλυμμένοι βέβαια από σαμακίες και ξεφάρες, για να πιάσουμε τους υπόλοιπους όπως είχε γίνει και στην προηγούμενη συμπλοκή μας.

Για καλή μας τύχη στο χωριό αυτό ήταν και ο διοικητής του Τάγματος Κονδύλης. Ακούγοντας τις μπαταριές μας σηκώθηκε και έχοντας καλή θέα από το σπίτι που ήταν, βλέπει στο βάθος του δρόμου σε απόσταση 1000 – 1200 μέτρα φάλαγγα Γερμανών που κατέβαιναν από τα αμάξια τους, χωρίζονταν σε 3 τρεις ομάδες να έλθουν τυφλωτικά να μας πιάσουν. Αμέσως στέλνει έναν βαθμοφόρο που με τις φωνές του τύπου διαταγής και τα παρακάλια του να φύγουμε γιατί μας κυκλώνουν άλλοι Γερμανοί, υποχωρήσαμε για την θέση πουλί όπως μας είπε, με μεγάλη προσοχή. Πρωτού φθάσουμε όμως στο υποδειχθέν σημείο άρχισε το πυροβολικό τους να γαζώνει το δάσος μπροστά μας, οπότε κι εμείς αλλάξαμε κατεύθυνση και πήγαμε βόρεια στο χωριό Κρυονέρι.

Η φάλαγγα αυτή των Γερμανών είχε ξεκινήσει από τον Πύργο με σκοπό να εγκλωβίσουν το αρχηγείο του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου που συνεδρίαζε στην Δάφνη (Στρέλαβα) των Καλαβρύτων και ταυτόχρονα είχαν κινητοποιηθεί κι άλλοι από Πάτρα, Αίγιο, Τρίπολη. Αλλά ενώ όλοι τους πλησίασαν τον προορισμό τους, η φάλαγγα του Πύργου γύρισε από το Λάλα πάλι πίσω και τούτο γιατί εμείς στη συνέχεια αφού πλαισιωθήκαμε και με άλλα τμήματα του τάγματος του ΕΛΑΣ όπως αυτό του καπετάν Αγραφιώτη, προχωρήσαμε και τους μπήκαμε μπροστά για να δώσουμε τη μάχη στο Πούσι.

Το ίδιο βράδυ λοιπόν, αφού φάγαμε τον τραχανά μας στο Κρυονέρι βέβαια, ξεκινήσαμε, αλλά κατά τις 11 μας πιάνει βροχή. Εμείς όμως βαδίσαμε και φθάσαμε στις Μηλιές. Αφού μείναμε 2 ώρες μήπως σταματήσει η βροχή συνεχίσαμε την πορεία μας για το Πούσι πάντα υπό βροχή. Φθάνοντας ακολούθησε μια γερή νεροποντή και ξημερώνοντας σταμάτησε για να μας σβήσει τα χνάρια που πιθανώς να μας πρόδιδαν στους Γερμανούς που σε λίγο διάστημα έφθασαν. Εμείς βέβαια τους περιμέναμε κρυμμένοι μέσα στα ρύκια και τις κουμαριές που ήσαν, και είναι βέβαια και τώρα, δίπλα στο δρόμο.

Πράγματι δεν πέρασε πολύ ώρα που ακούσαμε βόμβο μοτοσυκλέτας να πλησιάζει στο μέρος μας, αλλά και θόρυβο αυτοκινήτου. Μείναμε ακίνητοι ώσπου να φθάσουν μέσα στην ενέδρα μας. Αφού ήλθαν μη βλέποντας καμιά κίνηση ούτε τα χνάρια μας, κατέβασαν από τα αμάξια τους ανενόχλητοι 7 ποδηλατιστές που προχωρούσαν μέσα στην ενέδρα μας κουβεντιάζοντας και γελώντας μεταξύ τους. Αφού βγήκαν στο ξέφωτο της χαράδρας έριξαν μια φωτοβολίδα και μας έδωσαν το σύνθημα του πυρός και πως βαδίζουν ακίνδυνα αλλά μέσα σε 2-3 λεπτά είχαν όλοι σκοτωθεί.

Τους ποδηλατιστές τους υποδέχθηκε ο καπετάν Ξάνθος (Γιάννης Πονήρης) με το οπλοπολυβόλο της ΕΠΟΝ του τάγματος αλλά και εμείς οι παρευρισκόμενοι δεν μείναμε απαθείς, βοηθήσαμε ώστε να μην μείνει ένας ζωντανός. {σ.σ. το αυτοκίνητο ανατινάχθηκε και μαζί του καήκαν 3 στρατιώτες, 2 από την έκρηξη και ένας που πήρε φωτιά. Ολοι τους πιάστηκαν στον ύπνο γιατί τους είχαμε περικυκλώσει.} Αμέσως παίρνοντας τον οπλισμό τους, 4 μυδράλια, 3 ατομικά αυτόματα, μάουζερ με τα φυσίγγια τους κ.α., φύγαμε μέσα στην δασική Φολόη.

Δεν προλάβαμε να απομακρυνθούμε 200 μέτρα από το δρόμο και κατεύθανσαν από την Δίβρη 4 τανκς τα οποία στην διαδρομή τους μυδραλιοβολούσαν συνεχώς γιατί είχαν ακούσει την μάχη. Εριχναν στο γάμο του Καραγκιώζη που λέει η παροιμία. Εμας όμως μας βοήθησε πολύ και η ομίχλη που έπεσε πριν προλάβουμε να ολοκληρώσουμε το σκοπό μας. {σ.σ. Μην βρίσκοντας στόχο τα τανκς, καθώς μας κάλυπτε η ομίχλη, μπορούσαμε να τα ανατινάξουμε και να απαντήσουμε στα πυρά. Αυτή την ομίχλη την λένε πούσι.} Γι αυτό την τοποθεσία την είχαν ονομάσει Πούσι, και δεν είχαν άδικο.

ΥΓ.σ.: 1.Η αφήγηση τελειώνει στο πούσι όχι όμως ο αγώνας και η δράση των ανταρτών. Στην περιοχή Πούσι δόθηκε μια μεγάλη μάχη με σχεδόν όλες τις δυνάμεις ΕΛΑΣ-ΕΑΜ όπου δεν επέζησε κανένας από τα Γερμανικά στρατεύματα. Σήμερα διατηρείται μνημείο στην μνήμη των λίγων αγωνιστών που έπεσαν και μέχρι πρόσφατα εκτελούν κάθε χρόνο τελετή. Σαν εγγονός του Κρούτσεφ τον θυμάμαι να κόβει δάφνες με ροζ και άσπρο ανθό στις βόλτες προς το κακορόπι για να φτιάξει το στεφάνι που θα κατέθετε στο μνημείο και όπως τον συνόδευα στις βόλτες τον συνόδευα και στον εορτασμό. Ημουν ακόμα πιτσιρικάς όταν θυμάμαι να συμμετέχουν σχεδόν όλοι οι επιζόντες του ΕΑΜ γυναίκες κ άντρες σε έναν εορτασμό που επισκέφτηκε τότε ο Βαγγέλης Γιαννόπουλος γνωστός για την συμμετοχή του στον ΕΛΑΣ. Ο συγχωρεμένος δεν πρόλαβε καν να σθάσει στο μνημείο καθώς μια γυναίκα πετάχτηκε και άρχισε να του φωνάζει δυνατά "Εσύ έχεις το θράσος να έρχεσε εδώ; Μην τολμήσεις. φύγε!" και έφυγε αμίλητος.

2.Το όνομα Κρούτσεφ το πήρα από τους συγχωριανούς του, μεταπολεμικά το διάστημα που στην ηγεσία της ΕΣΣΔ ήταν ο Χρουστσιόφ, από τον οποίο προέρχεται νοηματικά, γιατί παρέμεινε πιστός στις γραμμές του ΚΚΕ.



πηγή: http://info-ormes.blogspot.com